звыш, прыназ. з Р.

Спалучэнне з прыназоўнікам «звыш» выражае:

Колькасныя адносіны

1. Ужываецца пры абазначэнні перавышэння якой‑н. меры, нормы. Выпусціць прадукцыю звыш плана.

2. Ужываецца пры абазначэнні дзеяння або прадмета, у дадатак да якіх што‑н. робіцца, называецца і пад.; адпавядае па значэнню словам: «акрамя», «апрача». Звыш усяго гэтага, як апошні доказ Міхасёвай сталасці, да яго прыстаўлена памочніца. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Раскарані́цца ’абзавесціся сям’ёй’ (Сл. ПЗБ). Відаць, ад карані́цца ’разрастацца, укараняцца’, параўн. ст.-бел. корень, якое акрамя значэння ’корань’, мела таксама значэнне ’племя, род’ (Ст.-бел. лексікон). Важна адзначыць, што роднасная форма літ. *keróti значыць не толькі ’пускаць карані’, але і ’разрастацца ўшыркі’, ’выпускаць новыя галіны (пра наземную частку дрэва, куста)’. Гл. ко́рань.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

than [ðæn, ðən] conj.

1. за; чым;

It was worse than I’d expected. Гэта было горш, чым я чакаў.

2. як, калі́;

no sooner…than як то́лькі;

No sooner had they left than the problems started. Як толькі яны пайшлі, пачаліся праблемы;

rather than хутчэ́й чым;

He would die rather than yield. Ён хутчэй памрэ, чым саступіць.

2. як, акрамя́; апро́ч, апрача́;

any person other than himself любы́, акрамя́ яго́;

none other than не хто і́ншы, як;

anywhere else than at home хоць дзе, то́лькі не до́ма.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Галадамі́рыць ’паміраць з голаду; марыць голадам’ (Нас.). Не вельмі яснае ўтварэнне. Здаецца, гэта складанае слова, але не выключаецца, што яно сапсаванае; магчыма, гэта нейкае жартаўлівае ўтварэнне. Акрамя Насовіча, яно быццам больш нідзе не зафіксавана. Няма яго таксама ў рус. і ўкр. мовах. Можна меркаваць, што яно ўзнікла ў якімсьці дыялекце як гібрыд двух слоў: голад (дакладней, пэўнай формы гэтага слова) і мерці, мярэць і да т. п. Тады ’паміраць з голаду’ будзе першапачатковым значэннем, а ’марыць голадам’ — другасным. Другаснымі (вытворнымі) па паходжанню і па значэнню з’яўляюцца і зафіксаваныя ў Насовіча галадамі́ра, галадамі́рны ’той, хто мала есць’. Яшчэ далей стаіць яўна занесенае з іншых дыялектаў галадаме́р (Сцяц. Словаўтв.) ’ненаедны (якога цяжка накарміць)’. Паколькі гісторыя гэтай групы слоў застаецца невядомай, то, акрамя вельмі гіпатэтычных меркаванняў, сказаць што-небудзь пэўнае пра іх сапраўднае паходжанне вельмі цяжка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

outside​4 [ˌaʊtˈsaɪd] prep.

1. па-за, за ме́жамі;

outside the door за дзвяры́ма;

outside the area за ме́жамі раёна;

There is a bus stop outside our house. Побач з нашым домам ёсць аўтобусны прыпынак.

2. акрамя́, апрача́, апро́ч, за выключэ́ннем

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Qui canem alit exterum, hunc praeter lorum nil fit reliquum

Хто корміць чужога сабаку, y таго нічога, акрамя павадка, не застанецца.

Кто кормит чужую собаку, у того ничего, кроме поводка, не останется.

бел. 3 чужога каня і ў балоце ссядаюць. Чужую хату тапіць ‒ свае вочы сляпіць. 3 чужога каня злазь у гразь. 3 чужога воза і ў гразі ўставай.

рус. На чужом коне далеко не уедешь. С чужого коня среди грязи долой. Чужой хлеб рот дерёт.

фр. Qui s’attend à l’écuelle d’autrui a souvent mal diné (Кто надеется на чужую миску, часто плохо обедает).

англ.

нем. Gestohlen Gut liegt hart im Magen (Украденное добро лежит камнем в желудке).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

áußer

1.

prp (D) акрамя́, апрача́, звыш; выклю́чна; па́-за

~ sich sein vor Fréude — не по́мніць сябе́ ад ра́дасці

~ Acht lássen* — вы́пусціць з-пад ува́гі

álle ~ dir — усе́, акрамя́ цябе́

~ Lándes sein — быць за мяжо́й

~ Betríeb sétzen — выво́дзіць [выключа́ць] з эксплуата́цыі

2.

cj

~ dass, ~ wenn — то́лькі, хі́ба што то́лькі

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

poza

I ж.

поза, пастава;

fotografować się w dwóch ~ach — фатаграфавацца ў дзвюх позах

II

1. за;

wydalać się poza granice ogrodu — аддаляцца за межы саду;

2. за; па-за, без; апрача; акрамя;

poza tym — апроч (апрача) таго;

przebywać poza krajem — быць за межамі краіны;

kupić poza kolejką — купіць без чаргі;

nie interesować się niczym poza muzyką — не цікавіцца нічым, апрача (акрамя) музыкі;

poza tą dziedziną nie zna się na niczym — акрамя гэтай галіны ён ні ў чым не разбіраецца

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

на́вык, ‑у, м.

Уменне, якое склалася ў выніку вопыту, практыкаванняў. Працоўны навык. □ Аказалася на практыцы, што, акрамя сілы, рабочаму чалавеку трэба мець і адпаведную адукацыю, навык у рабоце... Ваданосаў. Па ўсім відаць было, што ў.. [следчага] яшчэ невялікі навык корпацца ў чужых рэчах. Машара. // толькі мн. (на́выкі, ‑аў). Практычныя веды ў якой‑н. галіне. Грамадзянская абарона — гэта цэлы комплекс спецыяльных ведаў, навыкаў, спосабаў, валоданне якімі можа памагчы пазбегнуць вялікіх чалавечых ахвяр. «ЛіМ».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прэтэндэ́нт, ‑а, М ‑нце, м.

Той, хто прэтэндуе на што‑н., мае падставы на валоданне чым‑н., на атрыманне чаго‑н. — Скажыце, між іншым, — Ваўчок павярнуў на мяне твар і прыцішыў голас, — .. ёсць, акрамя нас, сёлета сур’ёзныя прэтэндэнты на пераходны сцяг Савета Міністраў і ЦК? Хадкевіч. // Той, хто прэтэндуе на атрыманне якога‑н. звання, узнагароды і пад. за выкананую працу. Прэтэндэнт на атрыманне ступені кандыдата навук. Прэтэндэнт на атрыманне дзяржаўнай прэміі.

[Ад лац. praetendens, praetendentis — які дамагаецца.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)