шчы́ліна, -ы, мн. -ы, -лін, ж.
1. Вузкая прадаўгаватая адтуліна.
Шчыліны ў асфальце.
Глядзельная ш.
2. Сховішча ад асколкаў снарада, бомб у выглядзе траншэі.
Схавацца ў шчыліну.
○
Галасавая шчы́ліна — праход паміж галасавымі звязкамі.
|| памянш. шчы́лінка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (да 1 знач.).
|| прым. шчы́лінны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Тва́рка ’адтуліна ў калодачным вуллі, праз якую дастаюць мёд’ (лельч., Арх. ГУ), ’адтуліна ў вуллі’ (Мат. Гом.), тва́ркі ’вузкія дошчачкі, што ўстаўляюцца ў адтуліну вулля’ (Нік. Очерки). Параўн. рус. смален. тва́рька ’невялікая круглая адтуліна ў вуллі для пчол’, дыял. твирь ’палова складной даўжаі ў борці’, якое Фасмер (4, 33) параўноўвае са ство́рка ’тс’ і звязвае з затворя́ть ’зачыняць’, што ўрэшце ўзыходзіць да *verti ’прыціскаць, замыкаць’. Аднак параўн. таксама польск. twarz, tworz ’работа каля борцяў’, што схіляе да сувязі з тварыць 2 (гл.), параўн. тварыла 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лутачок ’адтуліна ў жорнах, адкуль сыплецца мука’ (шкл., Мат. Маг.). З латачок. Да латак 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лі́тнік ’адтуліна для падводу расплаўленага металу ў форму’ (ТСБМ). З рус. ли́тник ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 72).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Про́ламка ’адтуліна ў лёдзе, палонка’ (ТСБМ, Стан., Варл.). Ад пралама́ць (гл. ламаць), аналагічна да про́рубка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
люк, ‑а, м.
1. Адтуліна (звычайна з векам) для пранікнення ўнутр або на паверхню чаго‑н. Каналізацыйны люк. □ Быстроў, адчыніўшы люк, забраўся ў машыну. Мележ. Праз другі ход, праз люк у столі над кухняй .. [Зося] прынесла прасціну, падушку, коўдру. Шамякін.
2. Тое, што і амбразура (у 1 знач.). Пасажырскі «дуглас» быў пераабсталяваны на ваенны лад. Наверсе зрабілі вежу.. Уздоўж бартоў — люкі для кулямётаў. Новікаў.
3. Адтуліна ў сценках машын, труб (для загрузкі або разгрузкі чаго‑н., асвятлення і пад.). Люк для засыпання хімікатаў.
[Гал. luik.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сты́гма, ‑ы, ж. і стыгма́т, ‑а, М ‑маце, м.
1. У Старажытнай Грэцыі — кляймо на целе раба або злачынца.
2. Дыхальца — адтуліна, якой адкрываюцца на паверхні цела органы дыхання ў членістаногіх жывёлін (насякомых і інш.).
[Грэч. stigma — укол, кляймо, пляма.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
клюз
(гал. kluis)
адтуліна ў корпусе карабля для прапускання якарнага ланцуга або троса (швартова).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
лаз м
1. (шчыліна, адтуліна) Loch n -(e)s, Löcher;
2. тэх Mánnloch n;
авары́йны лаз Nótausstieg m -(e)s, -e
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
астэапаро́з
(ад астэа- + гр. poros = адтуліна, пора)
разрэджванне касцявога рэчыва пасля пераломаў, пры розных захворваннях.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)