чацвёра, -вяры́х, -вяры́м, -вяры́мі, ліч. зб.
Чатыры.
Ужыв.:
а) з назоўнікамі мужчынскага і агульнага роду, якія абазначаюць асоб.
Ч. сяброў.
Ч. сірот;
б) без назоўнікаў, калі абазначаюць асоб мужчынскага і жаночага полу ў адзінстве.
Ч. ўжо адправіліся ў дарогу.
Ч. прапанавалі сваю дапамогу;
в) з назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот.
Ч. ягнят.
Ч. лісянят;
г) з назоўнікамі, якія ўжываюцца толькі ў мн. л. або якія абазначаюць парныя прадметы.
Ч. сутак.
Ч. саней.
Ч. нажніц.
Ч. шкарпэтак;
д) з асабовымі займеннікамі ў мн. л.
Іх было ч.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пераме́на, ‑ы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. пераменьваць — перамяніць.
2. Замена аднаго другім. Дзедава настаўленне было доўгім. Усе яго часткі вялі да таго, каб коні не адчулі перамены гаспадара-даглядчыка. Ермаловіч.
3. Змена, паварот да чаго‑н. іншага. Яшчэ адна вялікая перамена сталася з Лукавіцыным — ён стаў шчырым беларусам. Крапіва.
•••
Перамена дэкарацый — пра змену абставін, агульнага выгляду чаго‑н. і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́чытаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Даведацца пра што‑н. з прачытанага. Вычытаць навіну. □ Дзесьці я вычытаў, што людзей заўсёды аб’ядноўвае тое аднолькавае, што ў іх на душы. Карпюк. [Міхалючок:] — Тут пра што хочаце вычытаеце. Чорны. // Прачытаць уголас для агульнага ведама; зачытаць. Дырэктар школы абвясціў вечар адкрытым, вычытаў па спісе, каму ў прэзідыум. Сабаленка.
2. Чытаючы, зверыць, выправіць тэкст. Вычытаць рукапіс, гранкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АДВАРО́ТНАЯ СІ́ЛА ЗАКО́НУ,
пашырэнне дзеяння закону на факты і юрыд. вынікі, якія ўзніклі да набыцця ім сілы. У бел. праве паводле агульнага правіла закон адваротнай сілы не мае. Выключэнне складае крымін. закон, нормы якога ўстараняюць наогул пакаранне за адпаведнае дзеянне (бяздзеянне) ці змякчаюць пакаранне ў параўнанні з раней дзеючым законам.
т. 1, с. 98
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
common2 [ˈkɒmən] adj.
1. распаўсю́джаны, звыча́йны;
the common cold звыча́йная прасту́да
2. агу́льны, суме́сны, супо́льны;
the Common Market Агу́льны ры́нак;
for the common good дзе́ля агу́льнага дабра́
3. про́сты; звыча́йны;
the common people про́стыя/звыча́йныя лю́дзі
♦
common or garden BrE, infml звыча́йны
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
specific1 [spəˈsɪfɪk] n.
1. med. спецыфі́чны сро́дак, ле́кі ад пэ́ўнай хваро́бы;
Recreation is a specific. Актыўны адпачынак – найлепшы сродак для стомленага чалавека.
2. pl. specifics дэта́лі, падрабя́знасці;
We are moving from the general to the specifics. Мы ідзём ад агульнага да прыватнага.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
публіка́цыя
(польск. publikacja, ад лац. publicatio)
1) аб’яўленне чаго-н. для агульнага ведама праз друк (напр. п. аб’явы);
2) друкаванне якіх-н. матэрыялаў у кнізе, газеце, часопісе;
3) тое, што апублікавана, выдадзена.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Ара́ты. Тыпова беларускае пераўтварэнне ст.-бел. ратай, оратай, адлюстроўваючых праслав. *ortajь (< *or(ti) + (t)‑ajь) па ўзору памагаты, прыганяты. Ратай, аратай — архаізмы (Шадурскі, дыс., 261), якія адзначаюцца і ў дыялектах (Смул., 160–161). Форма ратай, як і літ. artójas, адносіцца да агульнага балта-славянскага фонду (Траўтман, 13; Фрэнкель, 17; Смулкова, Лекс. балтызмы, 37). Меркаванні Мартынава (Лекс. балгызмы, 24) аб магчымасці запазычанага характару гэтага слова з балт. выклікаюць пярэчанні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сервіту́т, сарвіту́т, сурвіту́т ‘зямля, купленая сялянамі для агульнага карыстання; паша на панскіх угоддзях’ (Сл. ПЗБ), сервіту́т, сербіту́т, сіверту́т ‘тс’ (Сл. Брэс., ЛА), сервіту́т ‘абмежаванае права карыстацца чужой маёмасцю’ (ТСБМ), ст.-бел. сервитутъ ‘тс’ (Ст.-бел. лексікон). З лац. servitus, servitutis ‘павіннасць’, што да servitium ‘паслуга, служба’ < servīre ‘служыць’, servus ‘слуга’. Магчыма, праз польскае пасрэдніцтва, параўн. servitut ‘вызначанае права карыстання чужой маёмасцю; права пашы на панскім лузе’ (Станкевіч, Лексіка, 118; Варш. сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
алта́р, ‑а, м.
1. У старажытных народаў — месца, на якое ўскладаліся ахвярапрынашэнні і перад якім адпраўляліся культавыя абрады.
2. Усходняя частка царквы, дзе знаходзіцца прастол, аддзеленая ад агульнага памяшкання іканастасам. [Вінцук] стаяў і глядзеў у дол, але адчуў, што цікаўныя бабулькі ўжо знайшлі яго і глядзяць не ў бок алтара, а на яго. Чарнышэвіч.
•••
Узлажыць (прынесці) на алтар бацькаўшчыны (навукі, мастацтва, перамогі і пад.) гл. узлажыць.
[Лац. altare ад altus— высокі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)