ча́шча Чысты, гонкі, тоўсты лес адной пароды (Лёзн.).

□ ур. Чашча (лажок сярод поля) каля в. Любча Навагр. (Бак).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

Лом ’ламачча, сухія, апаўшыя галіны’ (ТСБМ, Гарэц., Бяльк., Сцяшк., Кл.), ломʼе ’тс’ (ТС), лу͡ом (Федар. Дад.); лом (луж, ло̂м, лим) ’тс’, ’куча галля’ (Касп., Сл. ПЗБ, ТС, ЛАПП), ’хвораст’ (ЛАПП), ’агонь, касцёр’ (мядз., Нар. лекс.; паст., Сл. ПЗБ), ’буралом’ (Др.-Падб.), ’лес’ (віц., Ів.; Вяр.), ’хатняе стар’ё’ (Шат.), ламяйко ’дробнае галлё, сукі’, ламы ’абцярэбленыя сукі дрэва, сабраныя ў кучы’ (Сцяшк.), ’сучча ў лесе, наваленае на зямлю’ (Нас.). Укр. лім, лом, валын. лумо́, рус. паўн., наўг. лом, польск. łom, каш. łȯm, зах.-прус. u̯ůmǝ, н.-луж. łom, чэш. lom, мар. łom, славац. lom, славен. lòm, серб.-харв. ло̑м, макед., балг. лом. Прасл. lomъ ’ламанне’ > ’нешта паламанае’ > ’ламачча’ > ’месца, дзе быў павалены лес’, ’пралом’ > ’расколіна ў зямлі, нізіна, яма з вадой, балота’ (параўн. рус. пск. лом ’балота’). Гл. Слаўскі, 5, 168–169. Утворана ад асновы lom‑, роднаснай з літ. lãmas ’частка, кавалак, кавалак зямлі’, гэтак жа і Аткупшчыкоў (Этимология–84, 193), lamãkas, lamañtas ’кавалак’, lìmti ’ламацца’, лат. limt ’згінацца пад цяжкай ношай’, ст.-прус. limtwei ’ламаць’, літ. ãp‑lamas ’нязграбны’, лат. aplams ’недарэчны’, а таксама, відавочна, алб. lëmë, lamë ’ток’, ’маслабойка’; ірл. laime ’сякера’, ст.-в.-ням. lam, ст.-ісл. lami ’кульгавы, пакалечаны’ (падрабязна агляд літаратуры гл. таксама Фасмер, 2, 515). Скок (2, 316) выводзіць lomъ з lomiti. Непакупны (Бел. лекс., 121 і Связи, 194), падаючы арэалы распаўсюджання лоўж і лом, мяркуе, што лом з’яўляецца ’перакладной’ (з балтыйскага láužas) лексемай.

Лом 2 ’боль у касцях, ламота’ (Бяльк.) прымыкае да рускамоўнага арэалу, дзе лом ’ламота, артрыт, рэўматызм’. Укр. ломець ’тс’. Да лама́ць (гл.).

Лом 3 ’жалезны лом’ (ТСБМ, Сцяшк., Яруш.), ветк. ламок ’тс’ (Мат. Гом.). Відавочна, пашырылася з рус. мовы. Да лом 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

wyciąć

зак.

1. выразаць; адрэзаць; зрэзаць;

wyciąć trawę — скасіць траву;

2. высечы, высекчы;

wyciąć las — высечы лес;

wyciąć szczutka w nos — пстрыкнуць каго у нос;

wyciąć w pień (do nogi) — перабіць усіх да аднаго;

wyciąć susa — скокнуць; скочыць, сігануць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

БІ́БЛ

(акадскае Губл, стараж.-яўр. Гебал),

старажытны горад і порт у Фінікіі (цяпер г. Джубейль, Ліван). З 6-га тыс. да н.э. невял. гандлёва-рамесны цэнтр, праз які Егіпет вывозіў з Фінікіі лес. У 4—2-м тыс. да н.э. гандл. (ліванскі кедр, медзь) і рэліг. (месца культу Адоніса) цэнтр; апрацоўка папірусу — адсюль назва (грэч. byblos кніга). У 16—13 ст. да н.э. быў залежны ад Егіпта, але меў сваіх цароў. У канцы 2-га тыс. да н.э. страціў сваё значэнне, пазней яго неаднаразова падпарадкоўвалі Асірыя і Вавілонія. У 11—9 ст. да н.э. вёў барацьбу з Цірам і Сідонам за панаванне ў Фінікіі. Пры Ахеменідах і ў эліністычна-рымскі перыяд перажываў уздым, чаканіў манету, меў самакіраванне. З 7 ст. н.э. араб. горад.

Раскопкамі выяўлены надпісы на каменных і бронзавых прадметах (гл. Біблскае пісьмо), рэшткі храма багіні Баалат Гебал (2-е тыс. да н.э.), саркафаг цара Ахірама з раннеалфавітным надпісам 13 ст. да н.э., каля 1800 пахаванняў, дамы багатых гараджан, шмат вырабаў з медзі, серабра, золата.

А.В.Іоў.

т. 3, с. 139

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

воўк (род. во́ўка и ваўка́) м., прям., перен. волк;

◊ марскі́ в. — морско́й волк;

в. у аве́чай шку́ры — волк в ове́чьей шку́ре;

во́ўкам завы́ць (выць) — во́лком завы́ть (выть);

во́ўкам глядзе́ць — во́лком смотре́ть;

хоць ваўко́ў ганя́й — соба́чий хо́лод;

хоць во́ўкам вый — хоть во́лком вой;

пусці́ць во́ўка ў аўча́рню — пусти́ть во́лка в овча́рню;

в. у ле́се здох — что́-то невероя́тное;

стары́ в. — тра́вленый (ста́рый) волк;

пашкадава́ў в. кабы́лу, пакі́нуў хвост ды гры́ву — погов. пожале́л волк кобы́лу, оста́вил хвост да гри́ву;

в. і лі́чанае бярэ́ — посл. волк и счи́танное берёт;

валачы́ў в. — павалаклі́ і во́ўка — посл. таска́л волк — потащи́ли и во́лка;

на во́ўка памо́ўка, а мядзве́дзь цішко́м — посл. то́лки о во́лке, а медве́дь тихо́нько;

пра во́ўка памо́ўка, а в. і тут — посл. лёгок на поми́не;

з ваўка́мі жыць — по-во́ўчы выць — посл. с волка́ми жить — по-во́лчьи выть;

хоць в. траву́ еш — погов. хоть трава́ не расти́;

ваўко́ў бая́цца — у лес не хадзі́ць — посл. волко́в боя́ться — в лес не ходи́ть;

адалью́цца во́ўку аве́чыя слёзкі — посл. отолью́тся во́лку ове́чьи слёзки;

як во́ўка не кармі́, а ён усё ў лес глядзі́ць — посл. как во́лка не корми́, а он всё в лес смо́трит;

дай бо́жа на́шаму цяля́ці во́ўка спайма́ці — посл. дай бо́же на́шему теля́ти во́лка пойма́ти;

во́ўка но́гі ко́рмяць — посл. во́лка но́ги ко́рмят

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сверну́ть сов.

1. (скатать) скруці́ць, мног. паскру́чваць;

2. (завернуть с краёв) згарну́ць, мног. пазго́ртваць;

3. перен. (сузить, ограничить деятельность) згарну́ць, мног. пазго́ртваць; (сократить) скараці́ць;

4. воен. (перестроить в глубину) перастро́іць, перашыхтава́ць;

сверну́ть фронт в коло́нну перастро́іць (перашыхтава́ць) фронт у кало́ну;

5. (повернуть в сторону, придать другое направление) звярну́ць, завярну́ць, збо́чыць;

сверну́ть с доро́ги в лес звярну́ць (завярну́ць, збо́чыць) з даро́гі ў лес;

6. перен. (переменить тему разговора) звярну́ць;

7. (свихнуть) разг. звярну́ць, звіхну́ць;

8. (сбить на сторону) звярну́ць, мног. пазваро́чваць, збіць, мног. пазбіва́ць;

9. (одолеть — о болезни) прост. скруці́ць;

10. (вертя, испортить) разг. скруці́ць, мног. паскру́чваць;

сверну́ть ключ скруці́ць ключ;

сверну́ть го́лову (ше́ю) скруці́ць галаву́ (шы́ю); см. свёртывать;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

га́ры

1. Выгаралае месца на тарфяным балоце (Беш. Касп.).

2. Пажарышча, дзе лес выпалены пад раллю (Віц. Нік. 1892).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

◎ Пульвына́ ’мясцовасць на ўсход ад Камянца і Брэста ў бок Пінска, дзе мала лесу і балот, многа палёў’ (кам., ЖНС). З фанетычна змененага *полевина ад поле (гл.), параўн. назву людзей з гэтых мясцовасцей — полюхи ’палевікі’ (Клімчук, там жа). Аднак польск. pólwy (pulwy) ’затопленыя нізіны’, гідронім Пульва (назва рэчкі, што ўпадае ў Буг), нямецкія (з Прусіі) і балтыйскія паралелі дазваляюць бачыць тут заходнебалтыйскі ўплыў, параўн. Непакупны (Связи, 142–144): суадносіць з прус. Palwe ’пустка, зарослая нізкарослым хмызняком’, збліжэнне з поле лічыць другасным. Лаўчутэ (Балтизмы, 126) звязвае з літ. palves ’марошка; ягада, якая расце ў забалочаных мясцінах’, palios ’вялікія балоты’, лат. pali ’забалочаны бераг возера’, што малаверагодна. Бяднарчук (ABSl, 9, 51) адносіць балтыйскія формы да уграфінізмаў, параўн. карэл. palvi ’населеная мясцовасць’, эст. palu ’паляна, лес на пясчанай глебе; зарослая кустамі раўніна’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пуска́ць ’перастаць утрымліваць, дазваляць пайсці, зайсці і пад.’ (Нас., ТСБМ, Бяльк., Варл., ТС), ’кідаць’ (Варл.), пуска́тэ ’адступаць (пра зіму)’ (малар., Нар. лекс., Сіг.); у спалучэннях: пуска́ць ікру ’нераставаць’ (ЛА, 1), пуска́ты рошч ’пачынаць расці, пайсці ў рост’ (Клім.), пуска́ць дзе́раво ’сплаўляць лес’ (навагр., Нар. лекс.), пуска́ць агіта́цыю ’агітаваць’, пуска́ць вайну́ ’пачынаць вайну’ (уздз., Жд. 3), укр. пуска́ти ’выпускаць, адпускаць, упускаць’, рус. пуска́ть ’прапускаць, адпускаць’, дыял. пуска́ть икру́ ’нераставаць’, балг. пу́скам ’вызваляць, дазваляць пайсці, зайсці і пад.’, макед. пуска ’тс’. Лічыцца новаўтварэннем у адносінах да пусці́ць (< *pustiti) у выніку другаснай імперфектывацыі (так ужо Брант, РФВ, 24, 143) па узору лушчы́ць/луска́ць і пад.; рэгулярныя формы: рус. пуща́ть, польск. puszczać, серб.-харв. пу̏штати, славен. púščati, балг. пу́щам, чэш. pouštěti, славац. púšťať, в.-луж. pušćeć, н.-луж. pušciś (< *pustjati). Гл. пусціць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

баханы́ Ямы (Слаўг.).

□ ур. Баханы (лес, поле) каля в. Шаламы Слаўг., в. Боханы Хоцімскага войтаўства Крыч. староства (Меер, 1786, 119).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)