перахо́дны, -ая, -ае.
1. Прызначаны для пераходу куды-н.
П. тунэль.
П. экзамен.
2. Прамежкавы, які з’яўляецца пераходам ад аднаго стану да другога.
П. перыяд.
Пераходныя гаворкі.
3. Пра вытворчыя і спартыўныя ўзнагароды: які перадаецца новаму пераможцу ў спаборніцтве, барацьбе.
П. кубак.
П. вымпел.
4. Які пералічваецца, пераносіцца на наступны год (спец.).
Пераходныя фонды.
Пераходная тэма.
5. У граматыцы: пра дзеяслоў, які патрабуе пасля сябе дапаўнення ў вінавальным склоне без прыназоўніка.
|| наз. перахо́днасць, -і, ж. (да 2 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
сцягну́цца, сцягну́ся, сця́гнешся, сця́гнецца; сцягні́ся; зак.
1. Туга падперазаць сябе чым-н.
С. дзягай.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сабрацца, сканцэнтравацца ў адным месцы (пра многіх).
Войскі сцягнуліся да пераправы.
3. Пайсці куды-н. (разм.).
Сцягнуўся недзе на цэлы дзень.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра што-н. з абутку: з цяжкасцю быць знятым.
Бот ледзь сцягнуўся з нагі.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Здоўжыцца, марудна прайсці (разм.).
У трывожным чаканні сцягнулася ноч.
|| незак. сця́гвацца, -ваецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
хілі́ць несов.
1. (сгибать) клони́ть, наклоня́ть; склоня́ть;
ве́цер хі́ліць дрэ́ва — ве́тер кло́нит (наклоня́ет) де́рево;
х. галаву́ да пляча́ — клони́ть (наклоня́ть, склоня́ть) го́лову к плечу́;
2. крени́ть;
ве́цер хілі́ў ло́дку — ве́тер крени́л ло́дку;
3. (на што) клони́ть (к чему);
х. на сон — клони́ть ко сну;
4. (да чаго, куды) перен. клони́ть (к чему, куда);
было́ незразуме́ла, куды́ ён хі́ліць — бы́ло непоня́тно, куда́ он кло́нит;
5. (да каго) перен. (вызывать симпатию) влечь (к кому); располага́ть (к кому);
дзяце́й хілі́ла да гэ́тага чалаве́ка — безл. дете́й влекло́ к э́тому челове́ку
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
зва́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. звальваць — зваліць 1 (у 3, 5 знач.).
2. Беспарадкава накіданая куча чаго‑н. Аднаго разу Міхальчук ішоў каля РТС і ў звалцы старога жалеза заўважыў тры іржавыя карпусы ад жняярак. Карпюк.
3. Месца, куды звозяць, выкідваюць смецце, непрыгодныя рэчы. Гарадская звалка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зве́яць, звею, звееш, звее; зак., што.
1. Ачысціць абмалочанае зерне веяннем. Звеяць ячмень. □ — От пайду жыта звею, ды ў млын трэба, а то хлеб са стала ўцякае. Чарнышэвіч.
2. звычайна безас. Скінуць адкуль‑н., знесці куды‑н. Ветрам звеяла касынку з плячэй.
•••
Як ветрам звеяла каго — раптоўна знік адкуль‑н., не стала дзе‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зімо́вы, ‑ая, ‑ае.
Які бывае зімой, звязаны з зімой; зімні. Зімовы вечар. Зімовыя канікулы. □ Слупы дыму выцягваліся роўна, стромка, нібы падпіраючы невысокае зімовае неба. Лынькоў. Сіні зімовы змрок спускаўся над мястэчкам. Навуменка. // Які выкарыстоўваецца зімой, прызначаны для зімы. Зімовая шапка. □ [Вавёрка] знайшла старое дзятлава гняздо на елцы, куды і сабралася перанесці жалуды для зімовых запасаў. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
замча́ць і заімча́ць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
1. каго-што. Мігам даставіць каго‑, што‑н. куды‑н. Панукі конік не чакае, І сам ён рыссю запускае, Як бы спяшаецца дамоў Замчаць сваіх гаспадароў. Колас.
2. Хутка ідучы, едучы, апынуцца дзе‑н. Паслухмяная трохтонка магла імчаць дзень і ноч і заімчаць хоць на край свету. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запя́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм. Саслаць, пасадзіць (у турму, астрог і пад.); запраторыць. — Куды б нас ужо запякалі цяпер, каб злавілі? Штрафною ротай не абышлося б. Брыль. [Максім:] А ты думаеш, я не ведаю, што ты з Ганецкім нашых хлопцаў у турму запякаў. Козел.
запяка́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑ае.
Незак. да запячы 1.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ару́д, ‑а, М ‑дзе, м.
Абл. Адгароджанае месца ў клеці, куды ссыпаюць збожжа, муку і пад.; засек. [Сцяпан:] Яшчэ я на тое ёсць, і ў сваёй хаце гаспадар, а не госць! Жыта повен аруд і сала не адзін пуд. Купала. Потам крывавым абліты здабытак ехаў у панскія свірны, аруды. Дубоўка. Руні ў аруды не кладуць. Прымаўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́бегчы, ‑бегу, ‑бежыш, ‑бежыць; ‑бежым, ‑бежыце, ‑бегуць; зак.
1. Накіравацца адкуль‑н., куды‑н. бягом; выскачыць. Госць развітаўся і выйшаў. Хлопчыкі, Косцік і Шурка, выбеглі за ім, пад’ехаць. Брыль. / у перан. ужыв. Думаў князь, выдумляў, грымнуў шабляй наўзбоч, Толькі з лёскатам выбегла рэха. Купала.
2. Выцечы адкуль‑н. цераз край. Выбегла малако з каструлі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)