Насле́днік ’хорт, паляўнічы сабака, які ідзе па следу’ (Гарб.), ’прадаўжальнік, паслядоўнік’: Mikałaj czudatworac, boży naślednik (Пятк. 2, 144). Першае слова — самастойнае ўтварэнне ад спалучэння на след (натрапіць, стаць), параўн. насле́дзіць ’вызначыць па слядах’ (Нас.), наследзі́ць ’высачыць’ (ТС), другое — хутчэй за ўсё запазычанне са ст.-слав. наслѣдьникъ ’паслядоўнік, наступнік’, параўн. рус. насле́дник ’паслядоўнік; наступнік; спадкаемца’ (з ц.-слав.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ачхна́цца ’апынацца’, ачхнаць ’быць, знаходзіцца’, ачхнанне ’месца знаходжання’, ачхнуць ’заехаць куды-небудзь, зайсці’ (Яўс.). Ітэратыўны дзеяслоў ад ачнуцца (гл.) з устаўным х, магчыма, пад уплывам блізкіх па значэнню слоў тыпу ачу́хацца, параўн. ачынацца ’апынацца’ (Гарэц.), трапляць, пападаць’ (Юрч.) і ачынуцца ’апынуцца, стаць, з’явіцца нечакана’; незваротныя формы пазнейшыя, узніклі як парныя да адпаведных зваротных з канкрэтызацыяй значэння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́стані, пры́станкі, пры́стань ’прыняцце зяця ў дом цесця’ (Нас.); параўн. рус. смал. при́станки: идить в при́станки ’жаніцца і заставацца жыць у доме жонкі’, при́стань ’зяць, прыняты ў сям’ю жонкі, які жыве ў доме цесця’, зах.-бранск. жить в при́стани ’жыць у доме жонкі’, укр. при́стани ’далучэнне да кампаніі’, приста́я ’ўступленне ў шлюб у якасці прымака’. Да прыста́ць < стаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нала́дзіцца, -ла́джуся, -ла́дзішся, -ла́дзіцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пайсці на лад; прыняць належны кірунак; устанавіцца.
Работа наладзілася.
Надвор’е наладзілася.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць прыгодным (для работы, карыстання і пад.).
Станок наладзіўся.
3. Сабрацца, прыладзіцца рабіць што-н.
Н. слухаць радыё.
|| незак. нала́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
адвы́кнуць, -ну, -неш, -не; -вы́к, -кла; -ні; зак.
1. ад чаго і з інф. Пазбавіцца ад якой-н. прывычкі.
А. ад курэння.
2. ад каго-чаго. Перастаўшы бываць дзе-н. ці бачыцца з кім-н., стаць каму-н. далёкім, чужым.
А. ад старых сяброў.
|| незак. адвыка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. адвыка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
аддзялі́цца, -дзялю́ся, -дзе́лішся, -дзе́ліцца; зак.
1. Вылучыцца з агульнай адзінай масы.
А. ад натоўпу.
2. Адстаць, адарвацца і пад. ад цэлага, выдзеліцца.
Тры самалёты аддзяліліся ад групы і накіраваліся да станцыі.
3. Стаць самастойным гаспадаром пасля падзелу маёмасці; адасобіцца.
Сын аддзяліўся ад бацькоў.
|| незак. аддзяля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. аддзяле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
папра́віцца, -ра́ўлюся, -ра́вішся, -ра́віцца; зак.
1. Выправіць сваю памылку (звычайна пры выказванні).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Палепшыцца, змяніцца на лепшае.
Справы паправіліся.
3. Стаць здаравейшым; памажнець.
П. пасля санаторыя.
|| незак. папраўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. папра́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 2 і 3 знач.).
Пайшло на папраўку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пастры́гчы, -рыгу́, -рыжэ́ш, -рыжэ́; -рыжо́м, -рыжаце́, -рыгу́ць; -ры́г, -ла; -рыжы́; -ры́жаны; зак.
1. каго-што. Падраўняць, падрэзаць ці абрэзаць валасы, воўну (нажніцамі, машынкай).
П. дзіця.
П. авечку.
2. каго (што). Прыняць пострыг, стаць манахам (манашкай).
П. ў манахі.
|| незак. пастрыга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 знач.).
|| наз. пастрыжэ́нне, -я, н. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
працячы́, 1 і 2 ас. не ўжыв., -цячэ́; -цёк, -цякла́, -ло́; зак.
1. Прайсці дзе-н. сваім цячэннем (пра раку, ручай).
2. Прасачыцца, пранікнуць.
Вада працякла ў лодку.
3. Стаць пранікальным для вільгаці, дзіравым.
Страха працякла.
4. перан. Прайсці, мінуць.
Гады працяклі.
Хвароба працякла без ускладненняў.
|| незак. працяка́ць, -а́е.
|| наз. працяка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
раскле́іцца, -кле́юся, -кле́ішся, -кле́іцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разысціся ў месцах склейкі.
Канверт расклеіўся.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Разладзіцца, расстроіцца (разм.).
Вяселле расклеілася.
3. перан. Занемагчы, стаць вялым, слабым, заняпасці духам (разм.).
Бабуля занемагла, зусім расклеілася на старасці год.
|| незак. раскле́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)