◎ Па́йма ’пасма’ (Шат.), ’жменя’ (Нар. сл., віц.), паймачка ’пучок ільну’ (Сл. ПЗБ). Рус. сімб. пиймо ’звязка нітак’. Аддзеяслоўны назоўнік ад pojęti, pojьmę (гл. узяць, вазьму).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абарда́ж, -жу м., мор. аборда́ж;
○ узяць (браць) на а. — взять (брать) на аборда́ж
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
жа́бры (ед. жа́бра) ж. жа́бры;
◊ браць (узя́ць) за ж. — брать (взять) за жа́бры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Ву́йма 1 ’прарэха ў штанах’ (КСТ). Гл. вы́йма.
Ву́йма 2 ’процьма, маса, вялікая колькасць’ (мсцісл., З нар. сл.); ’шмат’ (Мат. Гом.), уйма ’тс’ (Цых.), рус. у́йма ’мноства’ ад узяць, вазьму́, першапачаткова ’колькі можа змясціцца’.
Ву́йма 3 ’?’, параўн. у «Энеідзе навыварат»: «А грэкі вуйму нарабілі, як ляда Трою ўсю спалілі». Адпавядае польск. ujma ’страта, шкода, крыўда’, чэш. újma ’шкода, страта’; сюды таксама рус. смал. вуйма ’дзіва, цуд; бяда’. Да уя́ць, уня́ць ’узяць, убавіць, зменшыць’; параўн. незак. трыванне уймава́ць ’браць, змяншаць’ (Некр. і Байк.) і інш. прыставачныя ўтварэнні ад *jęti (гл. узяць, пяць); зыходнае значэнне слова ўзнаўляецца, як ’рабунак, грабёж’, з далейшым развіццём ’шкода, крыўда’, у сувязі з чым няма падстаў дапускаць запазычанне з іншых моў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нагрузі́цца, ‑гружуся, ‑грузішся, ‑грузіцца; зак.
1. Прыняць груз у нейкай колькасці (пра сродкі перавозкі грузу). Баржа нагрузілася вугалем.
2. Узяць у рукі або ўскласці на сябе які‑н. груз для пераноскі. Нагрузіцца чамаданамі.
3. перан. Разм. Узяць на сябе якія‑н. абавязкі, даручэнні. Нагрузіцца прафсаюзнай работай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
закантрактава́цца, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; зак.
Наняцца, узяць на сябе якія‑н. абавязкі, заключыўшы дагавор, кантракт. Закантрактавацца на лесараспрацоўкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адчэ́рпаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што і чаго.
Чэрпаючы, узяць, адабраць частку чаго‑н. вадкага, сыпучага і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аўто́граф, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Тэкст твора, напісаны рукой аўтара.
А. паэмы «Курган».
2. Уласнаручны, звычайна памятны, надпіс ці подпіс.
Узяць а. у вядомага артыста.
|| прым. аўтаграфі́чны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
take the bull by the horns
узя́ць быка́ за ро́гі, пача́ць дзе́йнічаць энэргі́чна, рашу́ча
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
караву́л, ‑а, м.
1. Узброеная варта. [Койфер] выклікаў каравул. Праз хвіліну салдаты абкружылі яго дом. Шамякін. Часам даносяцца з аэрадрома прыглушаныя травой крокі людзей, відаць — змяняецца каравул. Лынькоў.
2. Нясенне варты; абавязкі па ахове чаго‑н. Несці каравул. □ Сходзіць [Мікалай] у каравул, пачысціць аўтамат і цэлыя суткі адпачывае. Алешка.
3. у знач. выкл. Разм. Заклік на дапамогу ў выпадку небяспекі. — Каравул! Палкоўніка ўкралі. Лынькоў.
•••
Узяць на каравул гл. узяць.
Браць (узяць) пад каравул гл. браць.
Хоць каравул крычы гл. крычаць.
[Ад цюрк. караул — варта, дазор.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)