Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ця́пнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.
Разм.
1.Аднакр.да цяпаць.
2. Хапіць зубамі; урваць (пра сабаку і пад.). Паслухмяны Кудлік ашчэрыў зубы, цяпнуў калючы клубок і ўмомант, як уджалены, адскочыў назад.Рылько.Наша ўвага была скіравана на тое, каб .. сабака ўпотайкі не цяпнуў нас за калошу.Сташэўскі.// Выпіць спіртнога. [Яраш:] — Трэба нам з табой, Кірыла, хоць спірту па мензурцы цяпнуць за Новы год.Шамякін.
3.Стукнуць, ударыць каго‑н. Цяпнуць па галаве.
•••
Цяпнуць гора — перажыць цяжкія нягоды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Няць ’браць; узяць, схапіць; верыць; зразумець, навучыцца, засвоіць’ (Гарэц.), ’стукнуць; крануць’ (Нас.), ’узяць (з намаганнем)’ (Яруш.), ’браць’ (Сержп.), ’есці’ (полац., Нар. лекс.). Да прасл.*jęti, гл. яць, узяць; н‑ мае прыставачны характар, параўн. таксама прыставачнае и‑ у ст.-бел.инялъ, не инѧли (XVI ст.) = ст.-слав.ѭлъ (Карскі, 1, 264; 325), паходзіць ад некаторых прыназоўнікаў (*vъn‑, *sъn‑ і пад., Фасмер, 3, 95).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́гнуць ‘тупнуць, стукнуць, загрымець’ (ТС), сюды ж, відаць, і тугну́ць ‘спалохаць, спужаць, зняць з пасады’, тугну́ты ‘выгнаны, напалоханы’ (Яўс.), а таксама з экспрэсіўным нарашчэннем тугоне́ць ‘тупацець, грукатаць’ (ТС). Параўн. укр.тугоні́ти ‘ўдараць, стукаць, грукаюць’; паводле ЕСУМ (5, 669) — афектыўнае гукапераймальнае ўтварэнне, роднаснае лексеме стугане́ць, стуго́ніць (гл.), што, магчыма, пацвярджаецца і рус.дыял.ту́га ‘слова, якім адганяюць кароў’ (СРНГ), гл. ту-га.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гры́мнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1.Аднакр.да грымець.
2. Раптоўна ўзнікнуць, пачацца. Нечакана грымнула вайна, і сын нават не развітаўся са сваёй добрай, чулай старэнькай маці.Новікаў.
3.чым і без дап. Моцна, з сілай ударыць, стукнуць. Ладынін з размаху грымнуў кулаком па стале.Шамякін.Максім так грымнуў.. [афіцэрыку] у карак, што той носам заараў мокры пясок.Грахоўскі.
4.Разм. З грукатам упасці, паваліцца. І абняла Петрычыха ногі, ды так абняла, што .. [Журавінка] не адзержаўся на іх, на зямлю грымнуў.Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уцэ́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак.
Страляючы, кідаючы або ўдараючы, папасці ў каго‑, што‑н. Каменне паляцела.. [Эльзе] наўздагон, і адзін камень уцэліў ёй у патыліцу.Чорны.// Паразіць якую‑н. цэль. Па сцягу толькі стралялі, стараючыся ўцэліць у дрэўка, каб перабіць яго і зваліць сцяг на зямлю.Шахавец.// Трапіць у што‑н. (пра бомбы, снарады). На самай ускраіне паляны былі машыны медсанбата, і туды ўцэліла некалькі бомбаў.Сабаленка.//Стукнуць, ударыць па чым‑н. У сківіцу, як жалезам, Мне ўцэліў яго кулак.Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ру́нуцца ’упасці (ад знямогі)’ (Мат. Маг.), польск.runąć ’упасці, грымнуцца’, рус.руни́ть ’хутка рабіць, есці’, серб.ру̏нути ’моцна ўдарыць’, славен.rúniti ’піхнуць, стукнуць’. Апошняе Бязлай (3, 207) выводзіць з прасл.*ruti ’піхаць, стукаць’, параўноўваючы з літ.ráuti ’вырываць, шчыпаць’, лат.raût ’тс’. Паводле Брукнера (468), да *ruxъ (гл. рух), параўн. рухнуць ’упасці’ (гл.). Скок (3, 172) атаясамлівае з rúniti (se) ’лушчыць, крышыць, зрываць (кветкі, лісты)’. Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тру́паць ‘стукаць’ (В. Адамчык, гл. Каўрус, Словаклад), трупнуць ‘стукнуць’ (навагр., Гіл.). Параўн. рус.тру́паць ‘біць, стукаць’, каш.trǫpać ‘таптаць’, рэз’ян.trupati ‘разбураць’, серб.тру̀пати ‘разбіваць, біць’, макед.трапа‑трупа — імітатыў хуткай хады («со трупање или за тропање», РМЈ, 3, 409). Паводле Борыся (SEK, 5, 168), да прасл.*trupati ‘ламаць, біць’; паводле Фурлан (гл. Бязлай, 4, 240) — другаснае ў адносінах да першаснага дэвербатыва *trъpati (гл. трапаць).