Напружыцца; напружыць усе сілы. Кудлаты.. [конь] старанна натужыўся, трохі пакаўзнуўся пярэднімі нагамі і скрануў сані.Кулакоўскі.Стары закашляўся, зачырванеўся, і на маршчыністым ілбе натужыліся вузлаватыя сінія жылы.Ваданосаў.Мы натужыліся. Машына ледзь-ледзь кранулася з месца. Яна, відаць, важыла тоны тры-чатыры.С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пла́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Рмн. ‑шак; ж.
1. Палавіна расколатага ўздоўж бервяна. Партызаны ўвішна накладалі на сані сухія бярозавыя плашкі.М. Ткачоў.Гаспадар павесіў на сценку лямку, прымасціўся на плашцы дроў, а Лену запрасіў сесці на зэдлік.Галавач.
2. Інструмент, якім наносяць разьбу на металічныя дэталі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сіне́кдаха, ‑і, ДМ ‑дасе, ж.
Стылістычны прыём, калі назва часткі, прыватнага выкарыстоўваецца замест назвы цэлага, агульнага і наадварот (напрыклад: «галава» замест «чалавек» і пад.), а таксама слова і зварот, ужытыя такім чынам. Разваламі часам называліся самі сані — характэрны прыклад сінекдахі: назва часткі прадмета пераносіцца на ўвесь прадмет.«Помнікі».
[Грэч. synekdochē — суаднясенне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ро́спускі ’мажары’ (Бяльк.), ’драбіны, сані без кузава вазіць бярвенне і дошкі’ (Касп.), ’падсанкі’ (добр., ЛА, 2), ’развалкі’ (Мат. Гом.), ’воз, калёсы для вывазкі лесу’ (Ян.), рус.дыял.ро́спуска, роспускі ’воз’, ’развалы’, ’верхняя частка саней’, ’воз для перавозу леса’. Усходнебеларуска-паўночнаруская ізалекса. Да распуска́ць, ад раз‑/рас‑ і пускаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вазо́к, ‑зка, м.
1.Памянш.да воз (у 1, 2 і 3 знач.).
2. Лёгкія сані, спецыяльна абсталяваныя для выезду. Хутка з песнямі і музыкай на машынах, у санях, на вазках пачалі пад’язджаць да школьнага двара выбаршчыкі з суседніх калгасаў.Васілевіч.На вазку за шырокай спіной рамізніка сядзелі маладыя хлопцы.Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
2. Падлажыць, падаслаць пад каго‑н. што‑н. Падмасціць пад галаву падушку. □ Тату пасадзілі на сані, падмасцілі пад плечы куль саломы, і дзядзька Базыль, сцебануўшы каня, пагнаў да гасцінца.Каліна.Хлопцы ехалі, падмасціўшы пад сябе кажухі і сярмягі.Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аблу́к ’суцэльны ліпавы лубок для скрыні і сценак у сялянскіх калёсах, кладзецца таксама і ў сані’ (Шат.), рус.облук край калёсаў, саней’, славац.obluk ’тс’, чэш.oblouk, польск.obłąk, славен.oblok ’дуга’, серб.-харв.о̀блук, балг.облък ’лука’, да ob‑lǫkъ, гл. лук, лука. Фасмер, 3, 103; Махэк₂, 405–406.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
sled
[sled]1.
n.
1) дзіця́чыя са́нкі
2) са́ні, са́нкі pl. only
2.
v.i. (-dd-)
е́зьдзіць у саня́х, на са́нках
3.
v.t.
вазі́ць каго́-што саня́мі, у саня́х, на са́нках
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
агламэ́здацьсов., прост.
1. (кое-как обрубить) обтя́пать; оболва́нить;
2. (небрежно смастерить) сля́пать;
так ~даў са́ні, што і глядзе́ць бры́дка — так сля́пал са́ни, что и смотре́ть проти́вно
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
1. Падбіць падкову, падковы. Паглядзі, ужо гатовы Коням новыя падковы. Толькі коней прывялі — Падкавалі кавалі.Шушкевіч.//Разм. Набіць знізу жалезную палосу, пласцінкі (на абцасы, палазы саней і пад.). Падкаваць сані.
2.перан.Разм. Падрыхтаваць да чаго‑н., даць неабходны запас ведаў, звестак. Падкаваць навукова.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)