ураджа́й, -ю, мн. -і, -яў, м.
1. Колькасць збожжа, пладоў, раслін, якая ўрадзілася, вырасла.
Сабраць у.
Добры ў. садавіны.
2. Вялікая колькасць збожжа, пладоў, раслін, якая ўрадзілася.
Калі добра ўзарэш, то і ў. збярэш (прыказка). На дзяўчат у. (перан.: вельмі многа; жарт.).
|| прым. ураджа́йны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Ураджайныя гатункі пшаніцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
намо́ршчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., што.
Сабраць у складкі, маршчыны скуру на твары. Зазыба пацёр левай далоняй кончык шырокага носа, наморшчыў няголены твар. Чыгрынаў. Раптам вусаты дзядзька наморшчыў лоб, глянуў кудысьці за вазы. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ка́пачка ’кропелька’ (Бяльк.), капычку ’крышку’ (Яўс.), кипачкі сабраць ’быць вельмі падобным’ (Гарэц., Янк. БП). Укр. рус. кипочка ’капелька’. Усх.-слав. утварэнне, якое тэрытарыяльна проціпастаўляецца зах.- і паўд.-слав. карчма (Трубачоў, Эт. сл., 9, 150). Лднак параўн. κάηκα ’капля’ (Ян., Бяльк.), да капаць (гл.).
◎ Капа́чка, кыпачка ’жанчына, якая працуе на ўборцы бульбы’ (Яўс., Сцяшк.); ’матыка’ (браг., Шатал.). Да капач (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
назвалака́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
1. Цягнучы, зняць з чаго‑н. або адкуль‑н. у вялікай колькасці. Назвалакаць мяшкоў з воза.
2. Сабраць, сцягнуць у адно месца вялікую колькасць чаго‑н. Назвалакаць кучу галля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазаграба́ць, ‑аю; ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Грабучы, сабраць у адно месца, у кучу. Пазаграбаць вуголле. Пазаграбаць сена. // перан. Разм. Захапіць, прысвоіць усё, многае. Пазаграбаць чужыя рэчы.
2. Закапаць у што‑н. сыпкае ўсё, многае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упакава́цца, ‑куюся, ‑куешся, ‑куецца; зак.
1. Сабраць свой багаж, свае рэчы, звязаўшы іх у пакункі, цюкі, злажыўшы ў чамадан і пад. Упакавацца перад ад’ездам.
2. Умясціцца, улажыцца ў што‑н. Усе рэчы ўпакаваліся ў чамадан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
collect [kəˈlekt] v.
1. збіра́ць, сабра́ць, падабра́ць;
collect together збіра́цца, сабра́цца
2. калекцыяні́раваць
3. забра́ць;
collect a child from school забра́ць дзіця́ са шко́лы (зайсці па яго)
♦
collect oneself авало́даць сабо́й, сабра́цца;
collect one’s thoughts сабра́цца з ду́мкамі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
напха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. што і чаго. Напоўніць, запіхваючы ўнутр чаго-н.
Н. мяшок саломай.
2. перан. каго. Сабраць у адным месцы, запоўніўшы яго да адказу (разм.).
Н. людзей у машыну.
3. перан., што. З’есці многа чаго-н. (груб.).
Н. жывот бульбай.
|| незак. напіха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і напі́хваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кула́к¹, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Кісць рукі з прыгнутымі к далоні пальцамі.
2. перан. Сканцэнтраваныя ў адным месцы ваенныя ўзброеныя сілы для рашаючага ўдару.
Сабраць полк у к.
|| памянш. кулачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. (да 1 знач.).
|| прым. кула́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
К. бой.
◊
Кулачнае права — панаванне насілля, грубай сілы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ На́браўкі ’мяшкі пад вачамі’ (жлобін., Нар. сл.). Хутчэй за ўсё ад набриць ’зрабіць складкамі, маршчынамі’, параўн. славен. nabrati ’сабраць складкамі’, nabran ’у зборкі, маршчыністы’·, ў < л у выніку дээтымалагізацыі (‑л‑ у аснове ў такіх умовах звычайна захоўваецца, параўн. брилка ’прылада для збірання чарніц’, насілкі і г. д.). Менш верагодна ўтварэнне ад набракиць ’набухаць’, што выклікае пэўныя фанетычныя цяжкасці (устаўное ў?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)