дзяржаўнае ўладанне ў ВКЛ у 14—18 ст. Займала ўсх.ч. сучасных Барысаўскага і паўд.ч. Крупскага р-наў. Напачатку воласць уваходзіла, верагодна, у Друцкае княства, у 15 — 1-й пал. 16 ст. — у Віленскае ваяводства. Даход з воласці ішоў на службовыя расходы віленскага ваяводы. У пач. 16 ст. частка тэр. воласці ў выніку велікакняжацкіх падараванняў ператварылася ў прыватныя маёнткі. Пазней Барысаўская воласць ператворана ў староства, якое перадавалася ва ўмоўнае ўладанне буйным феадалам. Першымі старостамі былі віленскія ваяводы М.Радзівіл Чорны і М.Радзівіл Руды, потым знаходзілася ва ўмоўным уладанні нашчадкаў апошняга. Паводле адм. рэформы ВКЛ 1565—66 большая ч. староства ўвайшла ў Аршанскі павет, астатняя, на правым беразе р. Бярэзіна, — у Менскі павет. У 17 ст. некат. маёнткі Барысаўскай воласці вылучыліся ў самаст. ўладанні, засталося каля 50 нас. пунктаў, найбуйнейшымі з якіх у 18 ст. былі г. Барысаў і мяст. Барань, Лошніца, Нача, Нёманіца, Ухвала. У 18 ст. староства трымалі Агінскія, потым зноў Радзівілы. З 1793 у Рас. імперыі. У 1798 са складу староства вылучаны ў якасці павятовага цэнтра Барысаў, а само яно ў колькасці 8 тыс. душ мужчынскага полу падаравана ў прыватную ўласнасць М.Радзівілу.
1. Задаволіцца тым, што ёсць; знайсці выйсце са становішча, абмяжоўваючыся наяўнымі сродкамі. Ды зрабілі хлопцы з толкам, абышліся без вяроўкі: паяскі свае сабралі, у адзін усе звязалі.Дубоўка.// Здолець пражыць без каго‑, чаго‑н., не выкарыстаць каго‑, чаго‑н. Бацька, дзед і прадзед ўмелі іграць на скрыпцы і былі скамарохамі для ўсяе акругі. Ніводнае вяселле без іх не абышлося.Гарэцкі.
2. Так ці інакш паставіцца да каго‑, чаго‑н., выявіць пэўныя адносіны. Абысціся па-людску. Ветліва абысціся. □ Тут дзед пачаў пералічаць усе здарэнні, дзе з сялянамі абышліся несправядліва.Колас.
3. Выклікаць пэўныя расходы, страты; каштаваць. Перавозка грузаў абышлася ў 50 рублёў. □ Маёрава смерць дорага абышлася немцам.Гурскі.
4. Закончыцца добра, без непрыемнасцей; уладзіцца. Андрэй быў рады, што ўсё абышлося шчасліва.Шахавец.[Шафёр:] — Добра, што ўсё так абышлося.Кулакоўскі.
•••
Абысціся ў капейку (капеечку) — дорага каштаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
involve[ɪnˈvɒlv]v.
1.(in/with) уця́гваць, далуча́ць;
I don’t want to get involved in this business. Я не хачу ўблытвацца ў гэту справу;
He became involved with an actress. Ён звязаўся з актрысай;
This will not involve you in any expense. Гэта не ўвядзе вас у расходы.
2. цягну́ць за сабо́й, мець вы́нікам; выкліка́ць; быць звя́заным (з чым-н.);
It would involve my living in London. Мне прыйшлося б жыць у Лондане;
I want to know what is involved. Я хачу ведаць, з чым гэта звязана.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
support1[səˈpɔ:t]n.
1. падтры́мка, дапамо́га;
in support of smb. у падтры́мку каго́-н.;
give/lend support to smb. падтры́мліваць каго́-н.;
lack popular support быць непапуля́рным
2. апо́ра, кармі́цель;
be smb.’s support in old age быць падтры́мкаю каму́-н. на ста́расці гадо́ў
3. сро́дкі для існава́ння;
without means of support без сро́дкаў для жыцця́
4. фіна́нсавае забеспячэ́нне;
the state support of educationрасхо́ды дзяржа́вы на адука́цыю
5. акцёр, актры́са на дру́гасных ро́лях
6.tech. апо́ра, кранштэ́йн, штаты́ў;
the supports of a bridge апо́ра мо́ста
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ГІДРАЎЛІ́ЧНЫ ТРА́НСПАРТ,
від транспарту для перамяшчэння цвёрдых сыпкіх матэрыялаў патокам вады. Падзяляецца на безнапорны (самацёчны) і напорны. Выкарыстоўваецца пры гідрамеханізацыі земляных і горных работ, транспарціроўцы сыравіны на цукр. і спіртавых з-дах, драніцы і папяровай масы на папяровых ф-ках, выдаленні попелу і шлаку з кацельняў і інш.
Транспартаванне ажыццяўляецца пры скарасцях вадкасці, большых за крытычную, калі завіслыя часцінкі матэрыялу не асядаюць. У самацёчным гідраўлічным транспарце сумесь матэрыялаў з вадой (пульпа) перамяшчаецца па трубах, жалабах, каналах пад нахілам, у напорным — па трубаправодах з дапамогай помпаў, землясосаў, эрліфтаў і інш. Гідраўлічны транспарт вызначаецца высокай прадукцыйнасцю, малымі эксплуатацыйнымі выдаткамі, магчымасцю транспартавання на вял. (да соцень кіламетраў) адлегласці і спалучэння з інш.тэхнал. працэсамі (напр., гідраўлічным разбурэннем пароды, абагачэннем матэрыялаў). Недахопы — значныя расходы вады і эл. энергіі, хуткае зношванне помпаў і трубаправодаў. Набывае пашырэнне кантэйнерны трубаправодны гідраўлічны транспарт (у шэрагу краін запатэнтаваны як «безнапорны трубаправодны транспарт» — БТТ). Герметычныя кантэйнеры-цыліндры, загружаныя матэрыялам, падаюцца ў запоўнены нясучай вадкасцю трубаправод і перамяшчаюцца ім за кошт перападу ціскаў у пачатку і канцы трубаправода або з дапамогай розных рухачоў (тросавых, стужачных, эл.-магнітных). БТТ адрозніваецца таннасцю, незалежнасцю ад надвор’я, матэрыял транспартуецца з высокай канцэнтрацыяй, не забруджваецца нясучай вадкасцю, непатрэбна яго абязводжванне. Гл. таксама Трубаправодны транспарт.
Літ.:
Введение в аэрогидродинамику контейнерного трубопроводного транспорта. М., 1986.
1. Прымусіць увайсці, убегчы куды‑н.; загнаць. Увагнаць жывёлу ў хлеў.
2. З сілай убіць, уткнуць у што‑н. Увагнаць рыдлёўку ў зямлю. □ Шавец з маху ўвагнаў цвік у абцас.Васілёнак.[Яўген] павольна ўзяў сякеру, што стаяла ля маіх ног, узмахнуў і з разгону глыбока ўвагнаў яе ў пянчук.Савіцкі.
3.перан. Давесці каго‑н. да якога‑н. стану (звычайна непрыемнага). Увагнаць у расходы. □ Маці крыху ўпіралася, даводзіла, што навука ў сухоты мяне ўгоніць, але хутка здалася.Мядзёлка.Добра .. [дзяўчаты] спявалі, прыемна было слухаць, але як завялі адну песню старую, дык аж у слёзы ўвагналі Ганну.Дубоўка.
•••
Увагнаць у магілу (у труну, у дамавіну, у зямлю) — тое, што і загнаць у магілу (у труну, у дамавіну, на той свет, у зямлю) (гл. загнаць).
Увагнаць у пот — прымусіць многа і напружана працаваць (да поту).
Увагнаць у чырвань — засароміць, прымусіць пачырванець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Kósten
pl выда́ткі, расхо́ды
bewégliche ~ — пераме́нныя выда́ткі
féste [fíxe] ~ — пастая́нныя выда́ткі
explizíte ~ — яўныя выда́ткі
ímplizite ~ — неяўныя выда́ткі
wir háben kéine ~ geschéut — мы не шкадава́лі гро́шай
die ~ bestréiten* [trágen*]; für die ~ áufkommen* — узя́ць на сябе́ ўсе выда́ткі
auf éigene ~ — на свой кошт
auf séine ~ kómmen* — апраўда́ць свае́ выда́ткі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
сверхпредлог с род.
1.(поверх чего-л.) на, зве́рху, паве́рх, наве́рх;
наде́ть сверх руба́шки надзе́ць паве́рх на саро́чку (наве́рх на саро́чку, зве́рху);
2.(превыше чего-л.) звыш (чаго); це́раз, праз (што);
расхо́ды сверх сме́ты выда́ткі звыш каштары́са;
3.(помимо чего-л.) апрача́, звыш (чаго);
сверх зарпла́ты он получи́л пре́мию звыш (апрача́) зарпла́ты ён атрыма́ў прэ́мію;
◊
сверх ожида́ния зусі́м неспадзява́на.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
затра́таж.
1.тс.эк.Áufwand m -(e)s;
затра́та эне́ргіі Energíeaufwand m;
затра́та ча́су Zéitaufwand m;
затра́та рабо́чай сі́лы Veráusgabung von Árbeitskraft;
2.часцеймн. (выдаткі, расходы) эк.Áusgabe f -, -n,Veráusgabung f -, -en, Kósten pl, Kóstenaufwand m -(e)s;