жадзён (чаму) в знач. сказ., разг., переводится обычно словами нужда́ться (в чём), не быть обеспе́ченным (чем) и т.п. в предложениях различной конструкции;

я хле́бу не ж. — я в хле́бе не нужда́юсь, я хле́бом обеспе́чен, хле́ба у меня́ хвата́ет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

прока́за​II ж. шту́ка, -кі ж.; (шалость) сваво́льства, -ва ср.;

де́тские прока́зы дзіця́чае сваво́льства;

всё от твои́х прока́з! усё ад тваі́х штук!;

меня́ так и подмыва́ло устро́ить каку́ю-л. прока́зу мне так і карце́ла зрабі́ць (урэ́заць) яку́ю-не́будзь шту́ку.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Мяня́ць 1, меня́ць ’абменьваць’, ’рабіць іншым’, мяняла, меняйло ’той, хто займаецца абменам грошай, адных рэчаў на другія’ (ТСБМ, Яруш., Сл. ПЗБ, ТС), міня́ньне ’абмен’ (Рам. 7). Укр. міня́ти, міни́ти, рус. меня́ть, ст.-рус. мѣняти, польск. mienić, mieniać, н.-луж. měniś, в.-луж. měnjeć, чэш. měniti, славац. meniť, славен. ménjati, серб.-харв. мијѐнити; макед. мени ’змяніць’, менува ’мяняць’, балг. меня, ст.-слав. мѣнити. Прасл. měniti, роднаснае да літ. maĩnas, mainaĩ ’мена’, лат. maĩnît ’мяняцца’, гоц. gamains, лац. commūnis ’агульны’, mainikáu̯ti ’займацца перакупніцтвам’, лат. maĩnît ’мяняцца’, ст.-інд. máyatē ’мяняе, і.-е. *mei ’тс’ (Міклашыч, 195; Бернекер, 2, 48; Фасмер, 2, 600; Бязлай, 2, 177–178).

Мяня́ць 2 ’гаварыць абы-што, недарэчнае; малоць языком’ (свісл., Сл. ПЗБ), ст.-бел. мѣнити ’называць, казаць, гаварыць няпраўду, узводзіць паклёп’ (Літ. статут 1529 г.). Укр. поміни́ти ’абяцаць’, польск. nad‑mienić ’згадаць’, палаб. menăm, н.-луж. měniś, в.-луж. měnić ’думаць, меркаваць’, чэш. míniti, славац. mieniť, славен. meníti/méniti ’тс’, серб.-харв. кайк. meniti se, чак. miniti, шток. намијѐнити ’паправіцца’, доме́нути се ’дамовяцца’, макед., балг. у кампозітах, ст.-слав. мѣнити. Прасл. měniti ’помніць’. Паводле вакалізму з’яўляецца роднасным да ст.-в.-ням. meina ’сэнс, думка, меркаванне’, meinem ’думаць, меркаваць’, новав.-ням. meinen, ст.-ірл. māin ’жаданне’, ірл. moin ’погляд, адносіны’, уэльск. mwyn ’густ’. Да і.-е. *men‑ (Мее, MSL, 13, 364; Фрэнкель, 455; Покарны, 726; Бязлай, 2, 177; Махэк₂, 363).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пра́шчур ’далёкі продак, родапачынальнік, прапраўнук’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, ТС). Ст.-бел. пращоръ ’нашчадак’, прашуръ ’продак’, пращуря ’нашчадак’. Рус., укр. пра́щур ’далёкі продак, родапачынальнік’, ст.-рус. пращур, пращюръ ’прапрадзед, прапраўнук’, польск. praszczur ’далёкі продак, прапраўнук’ (з усходнеславянскіх моў, Банькоўскі, 2, 760), plaskur ’прапрадзед’, praskuł, prazgulę ’прапраўнук’, ст.-польск. praskurzę, praszczur ’прапраўнук’, ст.-слав. праштоуръ, праштура ’прапраўнук’. Прасл. *pra‑sk(j)urъ > ’прапрадзед, родапачынальнік’ (рэканструкцыя Трубачова, История терм., 72 і наст.). Значэнне ’прапраўнук, г. зн. далёкі продак, але па сыходнай лініі’ лічыцца даследчыкамі другасным. Этымалогія выклікае спрэчкі. Трубачоў (там жа) услед за Бернекерам (IF, 10, 155) і Міклашычам (344) узводзіць слав. слова да і.-е. кораня *(s)kur‑ і параўноўвае з літ. prakūrė́jas ’продак’, ст.-ірл. caur, cur ’герой’, санскр. çávīra‑s ’магутны’, çūras ’моцны, герой’. Наяўнасць рус. щ (< skj) ён тлумачыць існаваннем гэтага і.-е. кораня з велярным k і магчымасцю чаргавання форм *(s)kour‑ і (s)keur‑ (як, напрыклад, у рус. гнус і гнюс). Пазаславянскія адпаведнікі (без ‑s) указваюць на тое, што тут было рухомае s. Фасмер (3, 356) параўнанні Бернекера і Міклашыча лічыць неверагоднымі, не прыводзячы контраргументаў. Другія версіі (супастаўленне з шурын, рус. чур меня!) адхіляюцца ім (там жа) па фанетычных прычынах. Гл. таксама Шаўр, Etymologie, 66–67 (тлумачыць неадрознасць назваў прабацькоў і праўнукаў); Банькоўскі, 2, 599 (выводзіць славянскія формы з і.-е. *prōskouros, *prōskeuros).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

бунтава́ць несов.

1. (поднимать бунт, участвовать в бунте) бунтова́ть;

2. подстрека́ть к бу́нту, бунтова́ть;

3. (вносить беспорядок, замешательство) будора́жить;

4. сбива́ть с то́лку;

ты мяне́ не бунту́й, я сам разбяру́ся — ты меня́ не сбива́й с то́лку, я сам разберу́сь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

абміну́ць сов.

1. (проехать, пройти стороной) минова́ть, обогну́ть;

а. вёску — минова́ть (обогну́ть) дере́вню;

2. (не задеть) минова́ть;

ку́ля мяне́ ~ну́ла — пу́ля меня́ минова́ла;

3. перен. (избавиться) избежа́ть, избе́гнуть, минова́ть;

злачы́нцу не а. ка́ры — престу́пнику не избежа́ть (избе́гнуть, минова́ть) наказа́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

оби́да кры́ўда, -ды ж.;

◊

кро́вная оби́да кро́ўная кры́ўда;

нанести́ оби́ду пакры́ўдзіць;

не в оби́ду будь ска́зано не ў кры́ўду ка́жучы;

он на меня́ в оби́де ён на мяне́ ма́е кры́ўду (кры́ўдзіцца);

не дать себя́ в оби́ду не даць сябе́ ў кры́ўду;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

хва́тит нареч., разг. хо́піць; (достаточно, довольно) до́сыць, даво́лі, бу́дзе, го́дзе;

хва́тит с вас и э́того хо́піць (бу́дзе) з вас і гэ́тага;

хва́тит дура́читься го́дзе дуры́цца;

◊

с меня́ хва́тит з мяне́ хо́піць (даво́лі);

хва́тит! хо́піць! (даво́лі!, до́сыць!, го́дзе!); см. хвати́ть​II.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

здараве́йшы прил. сравнит. ст.

1. здорове́е, бо́лее здоро́вый;

сяго́ння ён выгляда́е ~шым — сего́дня он вы́глядит здорове́е (бо́лее здоро́вым);

2. сильне́е, кре́пче;

ён ~шы за мяне́ — он сильне́е (кре́пче) меня́;

3. крупне́е;

мой шчупа́к з. за твайго́ — моя́ щу́ка крупне́е твое́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

лихора́дить несов.

1. / больно́й лихора́дит у хво́рага гара́чка, хво́рага трасе́ (кало́ціць);

меня́ (его́) лихора́дит у мяне́ (у яго́) гара́чка; (знобить) трэ́сці, калаці́ць;

к ве́черу его́ ста́ло лихора́дить пад ве́чар у яго́ пачала́ся гара́чка;

2. перен., безл. / заво́д лихора́дит на заво́дзе няўпра́ўка, гара́чка;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)