Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абко́п
1. Канава кругом саду, пабудоў; роў з валам вакол старажытнага горада (Слаўг.). Тое ж абка́п (Слаўг.).
2. Тое, што і абвод 2 (Слаўг.). Тое ж абкопішча, абкопічча, абкопнівічча, абка́пічча, абка́пішча, абка́пнішча (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
змрок, ‑у, м.
1. Адсутнасць святла; цемра. Зусім цёмна. Змрок атуліў .. прасторы.Каваль.Непраглядны змрок і сыры туман спляліся густа-густа і як бы глынулі гэтую закінутую між балот і лесу невялічкую вёску.Колас.
2. Няпоўная цемната, прыцемак, пры якім можна яшчэ распазнаваць прадметы. У хаце гусцеў змрок, але .. [Пятро] бачыў .. любыя вочы [Сашы], цяпер яны глядзелі ласкава і закахана.Шамякін.// Прыцемак у слаба асветленым месцы, памяшканні.
3. Прыцемак паміж заходам сонца і наступленнем ночы, а таксама перадсвітальны прыцемак. У густым вячэрнім змроку патанула вёска.Анісаў.Станцыя хавалася ў п[е]радранішнім змроку.Лынькоў.
4.перан. Пра атмасферу насілля, беспрасветнасці, безнадзейнасці. У тваім жыцці [рабочага] ранейшым Змрок стаяў кругом.Журба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ніхто́, ніко́га, ніко́му, ніко́га, нікі́м, ні аб кім, займ.адмоўны.
1. Ні адзін чалавек. Стаў клікаць Дубяга бацькоў і сям’ю. Кругом абышоў ён сялібу сваю. Ніхто не азваўся.Танк.Жыў некалі адзін пан, ды такі злосны, што бяда: ніхто не мог яму дагадзіць.Якімовіч.[Пятрусь] нікому не скардзіўся, ні на кога не наракаў і ні з кім не хацелася яму гаварыць.Крапіва.//узнач.вык. Ні адной душы. Радзівон Ксенафонтавіч застаецца адзін. Нікога побач.Шыловіч.[Мікуць:] — Дождж сабе ідзе, а я склею адзін... Нікога нідзе.Чорны.
2.узнач.наз.ніхто́, толькіўНіТ, м. і ж. Пра чалавека, які не мае ніякага дачынення да каго‑н. Хто ён табе? — Ніхто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Kátze
f -, -n ко́шка, ко́т
geschméidig [flink] wie éine ~ — зваро́тлівы як вуж [спры́тны як кот]
da war kéine ~ — там не было́ ні душы́
◊ die ~ aus dem Sack lássen* — вы́даць наме́р [сакрэ́т]
wie die ~ um den héißen Brei herúmgehen* — ≅ хадзі́ць круго́м ды навако́л
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Кіба́лка ’старажытны жаночы галаўны ўбор, абруч, на які накручваюцца валасы’ (Малч., ТС, Сцеп., Сержп. Грам., Нік., Шн., Маш.), ’хустка’ (ДАБМ, Серб.). Укр.кибалка ’тс’. Варыянт гибалка ’тс’ сведчыць аб магчымасці ўзводзіць гэтыя словы да дзеяслова гібаць (гл.). Семантыка тлумачыцца тым, што на ўбор або абруч накручваюцца валасы (ЕСУМ, 2, 428). Аднак існуе пераканаўчая гіпотэза аб балтыйскім паходжанні ўсходнеславянскіх слоў. Параўн. літ.kýblas ’шырокая павязка на валасах дзяўчыны’, kỹbulas ’шырокая стужка, на якую накручваюць валасы кругом галавы’. Прыняць славянскае паходжанне для гэтых слоў немагчыма (Буга, Rinkt, 3, 777). Да таго ж у адрозненне ад беларускіх, украінскіх і рускіх слоў літоўскія маюць даволі празрыстую этымалогію. Яны ўзводзяцца да kìbti ’чапляцца’, kabė́ti, kybóti ’вісець, абвісаць’, kabìnti ’абхопліваць, браць у кола’ і інш. Неабходна адзначыць, што рад украінскіх і беларускіх слоў мае форму з м (кімбалка, кимбалка), якая адпавядае форме цяперашняга часу дзеяслова kìbti (kim̃ba) (Лаўчутэ, Балтизмы, 114).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
circle
[ˈsɜ:rkəl]1.
n.
1) ко́ла n., круг -а m.
2) Math. акру́жнасьць f.
3) Theatr. балько́н -а, я́рус -а m.
4) кругаваро́т -у m., цы́кл -у m.
5) ко́ла n. (сяме́йнае, сябро́ўскае), гурто́к -ка́m.
literary circle — літарату́рны гурто́к
6) сфэ́ра f. (дзе́яньня, уплы́ваў)
2.
v.
1) абкружа́ць
2) круці́цца наво́кал, абыхо́дзіць круго́м
•
- go around in circles
- vicious circle
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
1. Загадзя паведаміць каму‑н. пра што‑н. Нас папярэдзіў праваднік: Далей ад гэтых месц спыніцца.Танк.— Толькі ты не пазніся там вельмі. Сам ведаеш — ваенны час, ноччу і з горада могуць не прапусціць, — папярэдзіў .. [Роўду] Бондар.Машара.
2. Загадзя ліквідаваць тое, што пагражае; перашкодзіць ажыццяўленню чаго‑н. Папярэдзіць злачынства. □ [Мішу] трэба папярэдзіць тое непапраўнае, што магло здарыцца з дня на дзень і пакалечыць яе [дзяўчыны] жыццё.Арочка.
3. Зрабіць што‑н. раней каго‑н. Немцы папярэдзілі наш манеўр, і калі мы адышлі.. [у лагчыну], то заўважылі кругом варожыя танкі, і з усіх бакоў пасыпаліся на нас аўтаматныя кулі.Няхай.[Аверын] наважыўся запытацца пра Краўчанку, але.. [Тася] папярэдзіла яго радасным бляскам усмешкі: — Ён наш, Яша. Ён будзе жыць!Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Záuber
m -s, -
1) ча́ры, чаро́ўнасць, зачарава́нне
2) вядзьма́рства, ма́гія
3) разм. мана́, падма́н
mach doch kéinen ~ — не дуры́ галаву́!
~ tréiben* — вядзьма́рыць, чарава́ць; варажы́ць
~ áusüben — зачарава́ць, ачарава́ць
das ist fáuler ~! — разм. гэ́та круго́м ашука́нства!
◊ den ~ kénnen wir! — ве́даем мы гэ́тыя хі́трыкі!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
1. Пазбаўляць зроку, рабіць сляпым. // Пагаршаць зрок, псаваць вочы. Твая дзяўчына пры кудзелі Сляпіць не будзе ясных вочак.Купала.Эх, жэўжык! Замарыўся ўчора, ходзячы за каровамі, а ўсё роўна ўвечары сляпіў вочы: штосьці пісаў.С. Александровіч.
2.(1і2ас.неўжыв.). Асляпляць яркім, моцным святлом. Кругом было так чыста, такая бель, што сляпіла і адбірала вочы.Колас.Святочныя ілюмінацыі на вуліцы сляпілі вочы.Карпюк.