Сардані́кс ’каштоўны камень з малочна-белымі і бура-чырвонымі палоскамі; разнавіднасць агату’ (ТСБМ). З ц.-слав.сардониксъ, сардоникии, якое з грэч.σαρδόνοξ ’тс’, г. зн. ’камень з Сард, у Лідыі’ (Мацэнаўэр, 304; Фасмер, 3, 605). У сучаснай беларускай мове, відаць, з рус.сардоникс, параўн. Крукоўскі, Уплыў, 73.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АПА́Л
(лац. opalus),
мінерал падкласа гідраксідаў, SiO2·nH2O. Мае 1—34% вады, 65—92% SiO2. Прымесі аксідаў Al, Fe, Mn, Mg і інш. Разнавіднасці: каштоўны апал, паўапал, гейзерыт, гідрафан і інш. Аморфны. Утварае нацечныя агрэгаты — ааліты, скарынкі, ныркападобныя масы. Бясколерны, белы, жоўты, буры, чырвоны, зялёны. Для паўпразрыстых рознасцяў характэрна апалесцэнцыя. Бляск шкляны, радзей перламутравы, васковы. Цв. 5—6,5; вельмі крохкі. Шчыльн. 1,9—2,3 г/см³. Асадкавы, гідратэрмальны. На Беларусі трапляецца ў выглядзе цэменту, шкарлупін дыятамей у мелавых адкладах (сцяжэнні) і інш. Каляровыя (з ірызацыяй) апал — вырабныя камяні. Высакародны апал (вогненны) — каштоўны камень. З апалу складаюцца дыятаміт, трэпел і апока — сыравіна для цэменту, напаўняльнікі і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
аксіяло́гія
(ад гр. aksios = каштоўны + -логія)
філасофскае вучэнне аб маральных, эстэтычных і іншых каштоўнасцях.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
біруза́
(рус. бирюза, ад цюрк. piruzä < перс. pirōzä)
каштоўны камень блакітнага або зеленаватага колеру.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Markíse
f -, -n
1) маркі́за (навес)
2) кашто́ўны ка́мень у ава́льнай апра́ве
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
шчо́дры, -ая, -ае.
1. Які шырока аказвае дапамогу, ахвотна траціць сродкі на іншых, не скупы.
Ш. чалавек.
2.перан. Які з ахвотай, многа хваліць.
Ш. на пахвалу.
3.Каштоўны, багаты.
Ш. падарунак.
Шчодра (прысл.) надзяляць каго-н. чым-н.
4.перан. Моцны, інтэнсіўны ў сваім дзеянні, выяўленні.
Ш. бой.
Ш. дождж.
◊
Шчодрай рукой (надзяляць каго-н.) — не шкадуючы.
|| наз.шчо́драсць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
суча́снік, ‑а, м.
Той, хто жыў ці жыве ў адзін час з кім‑н. Як і кожны малады літаратар,.. [Заранік] марыць напісаць добрую кнігу пра сваіх сучаснікаў і іх справы.Хадкевіч.Сучаснік Янкі Купалы і Якуба Коласа,.. [Бядуля] ўнёс каштоўны ўклад у развіццё культуры беларускага народа.Каваленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
garnet
[ˈgɑ:rnɪt]1.
n.
1) грана́т -у m. (кашто́ўны ка́мень)
2) цёмная чы́рвань
2.
adj.
цёмна-чырво́ны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Варт, варта ’адпаведны, каштоўны, належны і да т. п.’ (Сцяшк. МГ); ’каштуе, заслугоўвае’ (Шат., Гарэц.); ’годны’ (Яруш., Булг.). У тым самым сэнсе ўжываецца і ва́рта ’належыць; трэба’ (КЭС, лаг.; БРС, Гарэц., Шпіл., Мядзв., Касп., Шат., Нас., Бяльк.). Укр.варт, ва́рто. З польск.warto, wart (nie wart). Параўн. ва́рты (Кюнэ, Poln., 113).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кабашо́н
(фр. cabochon)
каштоўны камень, якому пры шліфоўцы нададзена форма выпуклай з аднаго боку лінзы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)