яйла́, ‑ы, ж.
1. Галоўная града ў сістэме Крымскіх гор. Вецер звычайна дзьме з мора, бо з трох астатніх бакоў Сімеіз акружае надзейная варта — падкова Ай-Петрынскай яйлы. Карамазаў.
2. Агульная назва летняй пашы ў Крымскіх гарах.
[Цюрк.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Недастойны ’які не заслужыў спрыяльнасці, ласкі, спагады, паблажлівасці’ (валож., Жыв. сл.), рус. недосто́йный ’няварты, нягодны’, польск. niedostojny ’тс’, чэш. nedůstojny ’несур’ёзны, няварты’, балг. недосто́ен ’тс’ і пад. Цяжка вызначыць народны характар слова, параўн., аднак, яшчэ ў Насовіча недастоіць, недастоіла (недосто́иць, недосто́ило) ’не павінна, непрыстойна’, дастоіла (досто́ило) ’павінна быць, варта’. Гл. дастойны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Wáche
f -, -n
1) вайск. ва́рта, караву́л (абавязак); марск. ва́хта
~ stéhen* — стая́ць на ва́рце [у караву́ле, на ва́хце]
~ hálten* [tun*, háben] — не́сці ва́рту; вартава́ць
auf ~ sein — быць пі́льным [насцяро́жаным, напагато́ве]
auf ~ zíehen* [die ~ bezíehen*] — заступі́ць на ва́рту [у караву́л]
2) караву́л; стра́жа, вартавы́
die ~ áblösen — змяні́ць ва́рту
ábziehende ~ — ва́рта, яка́я змянцецца
áufziehende ~ — ва́рта, яка́я заступа́е
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
гане́бны, ‑ая, ‑ае.
Варты асуджэння, ганьбавання; нізкі, подлы. Ганебны ўчынак. Ганебныя паводзіны. Ганебная вайна. // Здольны абразіць; зняважлівы. Ганебнае слова. Ганебная мянушка. // Такі, якога варта саромецца; бясслаўны. Ганебнае мінулае. Ганебнае становішча. Ганебны канец.
•••
Паставіць да ганебнага слупа гл. паставіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
про́дых, ‑у, м.
Разм. Тое, што і перадышка. — Як ты думаеш, маці, можа, варта сёлета дажынкі справіць? — Людзі нам памагалі, цурацца іх нельга... Ды ўрэшце яно — цалюткі год гаруеш, гаруеш, а продыху няма. Хоць разгавецца крыху. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбалбата́ць, ‑бачу, ‑бочаш, ‑боча; зак., што і без дап.
Разм. Расказаць каму‑н. тое, пра што не варта, нельга было расказваць. Браць з сабой цяпер увесь пакунак [Косціку] ніяк не выпадала. Хлопцы пачнуць роспыты, разбалбочуць усё першаму сустрэчнаму. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мы, нас, нам, нас, на́мі, аб нас, адз. я; займ. асаб. 1 ас. мн.
1. Ужыв. для абазначэння дзвюх і болей асоб, уключаючы і таго, хто гаворыць.
Мы адпачываем.
Мы пераможам.
2. з прыназ. «з» і з Т іншых займ. і наз. Ужыв. для абазначэння таго, хто гаворыць і аднаго каго-н. іншага.
Мы з братам.
Мы з табой.
◊
Між (паміж) намі (кажучы) — аб чым-н. такім, чаго не варта гаварыць іншым.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
даліка́ціцца, ‑качуся, ‑кацішся, ‑каціцца; незак.
Разм. Далікатна абыходзіцца з кім‑, чым‑н. Яшчэ і сёння між калгаснікаў ідуць спрэчкі аб тым, ці варта было гаціць такую процьму грошай на гэту механіку. Маўляў, чаго ўжо так далікаціцца з тымі каровамі... Палтаран.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
казакава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак.
Быць казаком, весці вольнае жыццё казака. // Паводзіць сябе зухавата, смела, рызыкуючы жыццём. — А заўтра я цябе да цешчы на хутар завяду. Спакайней там. Чалавек ты пар[ты]йны, і не варта вось так казакаваць перад немцамі. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разблы́тацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Развязацца, расплесціся, разматацца. Вузел разблытаўся. □ [Тышкевіч] паварушыў адной нагой, другой, адчуў, што вяроўка зусім разблыталася. Асіпенка.
2. перан. Разм. Стаць ясным, зразумелым. Справа разблыталася. □ Здавалася, што варта .. [Віктару] толькі ўхапіць .. [думку] за няўлоўную нітку, клубочак разблытаецца. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)