Валік ’прыстасаванне для накатвання фарбы’ (КТС). Да вал 3.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

тарсіе́н

(фр. torsion, ад лац. torsio = вярчу)

вал з паніжанай хуткасцю вярчэння, які выкарыстоўваецца для гашэння вярчальных ваганняў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Пя́ля 1 ’проламка’ (петрык., Шатал.). Відаць, ідэнтычнае з пе́ль ’палонка’ (гл. пелька), аформленае паводле распаўсюджанай формы назоўнікаў ж. р.

Пя́ля 2 ’зенкі?’ (ТС). Аддзеяслоўны назоўнік, параўн.: пя́ліць пя́ля ’вытарашчваць вочы’ (тамсама), рус. пя́лить глаза́ ’тс’, гл. пяць ’напружваць’. Зыходная форма *пяль?

Пяля́ ’рэшткі паселішча, земляны вал’ (радун., Мястэчка, 1999, 4). Балтызм, параўн. літ. pylà ’вал, насып’, piliãkalnis ’гарадзішча’, pilis ’замак’, pỳlimas ’вал, насып’ (< pilti ’сыпаць, ліць’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

баргузі́н, ‑у, м.

Паўночна-ўсходні вецер на Байкале. Плыве параход. За кармой, як і ўчора, Сівы баргузін «пашавельвае» вал. Хведаровіч. Стаю, заглядзеўшыся ўдалеч, адзін, І студзіць гарачы мой твар баргузін. Гаўрусёў.

[Ад назвы ракі Баргузін, якая ўпадае ў возера Байкал.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Валёк 1 ’брусок з крукам, за які зачэпліваюць пастромкі’ (Янк. III); ’абрубак бервяна’ (Грыг.); ’ворчык’ (Юрч.). Да вал 3.

Валёк 2 ’пранік’ (КЭС), валкі ’качалкі для бялізны’ (Шатал.), валак, валко ’валок для качання бялізны’ (КЭС). Да вал 3.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Валковы ’рабочы, які перыць бялізну’ (БРС). Да валёк, вал 3.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Вало́чка, воло́чка ’ручка касы’ (ДАБМ, 831). Звязана з вал 3.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Валыва́цца ’хвалявацца’ (Бяльк.). Суфіксальнае ўтварэнне ад вал 1 ’хваля’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Валя́ць ’прымушаць паваліцца’ (БРС, Яруш.). Звязана з вал, валіць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мятлі́ца, ‑ы, ж.

Шматгадовая расліна сямейства злакавых з суквеццем у выглядзе мяцёлкі. Злева, зарослы сівай мятліцай, зялёным лопухам з калючымі шышкамі, ляжаў земляны вал старажытнай крэпасці. Грамовіч. Зарадзіла мятліца — хлебу палавіца. Прыказка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)