бру́ствер, ‑а, м.
Земляны насып, вал на знадворным баку акопа, траншэі, прызначаны для аховы байцоў і гармат ад варожага агню. На брустверы акопа, у траншэях раслі маладыя бярозкі і асіны. Шамякін. Не паспеў Мігун азірнуцца, як ужо на брустверы апынулася першае аддзяленне. Алешка.
[Ням. Brustwehr.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Áchse
f -, -n вось; вал; шпень; стрджань
auf der ~ sein — разм. быць [знахо́дзіцца] у даро́зе
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Мекіта́ць ’знаходзіцца ў стане цечкі (пра авечку)’ (ашм., Сл. ПЗБ). У выніку кантамінацыі лексем мекаць 1 і меркітаваць (гл.). Параўн. чэш. вал. mrkotat ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Празрэ́ткі (мн. л.) ’прыстасаванне для навівання пражы на вал красён’ (стаўб., Сл. ПЗБ). Апісанне прыстасавання адсутнічае, таму можна выказаць толькі некаторыя меркаванні. Да рэдкі?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хва́ля, -і, мн. -і, хваль, ж.
1. Вадзяны вал, які ўтвараецца ад гайдання паверхні вады.
Хвалі залівалі бераг мора.
2. Хістальны рух у фізічным асяроддзі ці электрамагнітным полі (спец.).
Электрамагнітныя хвалі.
Гукавая х.
3. перан., чаго. Пра масу, плынь чаго-н., што рухаецца адно за адным з пэўнымі інтэрваламі, перапынкамі.
4. перан., чаго. Узмоцнены рух, праяўленне чаго-н.
Х. дэманстрацый.
Х. мітынгаў.
|| прым. хва́левы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Wélle
f -, -n
1) хва́ля, вадзяны́ вал
die See wirft hóhe ~n — мо́ра хвалю́ецца
2) фіз. хва́ля
auf ~n sénden — перадава́ць на хва́лях
3) часцей pl заві́ўка, хва́лістыя валасы́
4) тэх. вал; вось; цылі́ндр
die gekröpfte ~ — кале́нчаты вал
5) вайск. эшало́н (баявога парадку)
◊ mach doch kéine ~n! — не хвалю́йся!, не гарачы́ся!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
arbor
I [ˈɑ:rbər]
Brit. arbour, n.
жыва́я альта́нка
•
- Arbor Day
II [ˈɑ:rbər]
n., Tech.
вал -у m., вось f., шпі́ндэль машы́ны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
хвалярэ́з, ‑а, м.
Спец. Гідратэхнічнае збудаванне (дамба, вал і пад.), якія ахоўваюць месца стаянкі суднаў ад дзеяння хваль. Мора глуха зараўло, навалілася на хвалярэзы. Васілевіч. Сцяна — калісьці магутная, з байніцамі і хвалярэзамі з нахіленых паляў. Аб вострыя, калісьці грозныя, канцы іх мірна плёхаюць узнятыя ветрыкам, хвалі. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вяртля́г ’вал (сена)’ (гом., Мат. Гом.). Вузкарэгіянальнае ўтварэнне ад вярцець (гл.). Суф. ‑ʼаг, магчыма, з прасл. ‑agъ (як krčagъ; гл. ЭИРЯ, 2, 39; Слаўскі, SP, 1, 65).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хва́ля Вадзяны вал, зыб на рацэ, возеры ў ветранае надвор'е (БРС).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)