трыма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак.
1. каго-што. Узяўшы ў рукі (у зубы, у рот і пад.), не даваць выпасці, вырвацца.
Т. кніжку ў руках.
Т. каня за павадок.
2. перан., каго-што. Захоўваць за сабою; утрымліваць у сабе.
Атрад трымаў абарону.
Печ доўга трымае цяпло.
3. каго-што. Прымушаць знаходзіцца дзе-н., у якім-н. стане супраць волі.
Т. у палоне.
Т. на галодным пайку.
4. каго-што. Мець у сябе, у сваёй уладзе, гаспадарцы; кіраваць кім-, чым-н.
Т. дзве каровы.
Т. уладу ў сваіх руках.
5. што. Надаўшы чаму-н. якое-н. становішча, захоўваць яго некаторы час.
Т. рукі выцягнутымі ўперад.
6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), што. Служыць апорай чаму-н.; падтрымліваць.
Бэлькі трымаюць столь.
7. што. Захоўваць дзе-н.
Т. грошы ў банку.
8. каго. Здаваць каму-н. за плату памяшканне (разм.).
Т. кватарантаў.
9. Рухацца ў якім-н. напрамку (разм.).
Трымай управа.
10. што. Мець кантакты з кім-, чым-н.
Т. сувязь з кім-н.
11. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Утрымліваць, захоўвацца (пра мароз і пад.).
Лёд трымае.
Мароз трымае ўжо другі тыдзень.
12. што. У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі азначае: ажыццяўляць, здзяйсняць, выконваць тое, аб чым гаворыць назоўнік.
Т. слова.
Т. экзамен.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
зме́на, -ы, мн. -ы, змен, ж.
1. гл. змяніцца, змяніць.
2. Прамежак часу, пасля заканчэння якога група людзей (якія працуюць, вучацца і пад.) зменьваецца другой такой групай.
Вячэрняя з.
Працаваць у тры змены.
3. Група людзей, што працуе, вучыцца і пад. ў гэты прамежак.
Прыступіла да працы начная з.
4. Той (тыя), хто прыходзіць на змену каму-, чаму-н.
Рыхтаваць сабе змену.
Маладая з.
5. Камплект абутку, адзення, якія час ад часу мяняюцца.
Дзве змены бялізны.
◊
На змену каму-чаму — услед за кім-, чым-н.; замяніць сабой каго-, што-н.
|| прым. зме́нны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
за́яц, за́йца, мн. зайцы́, -о́ў, м.
1. Невялікі звярок з атрада грызуноў, а таксама футра з яго.
Палахлівы як з.
За двума зайцамі пагонішся — ні аднаго не зловіш (прыказка).
2. Безбілетны пасажыр або глядач, што пранік куды-н. без білета (разм.).
Ехаць зайцам (у знач. прысл.).
|| памянш.ласк. за́йка, -і, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.; ужыв. таксама як ласк. зварот да каго-н.) і за́йчык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.; ужыв. таксама як ласк. зварот да каго-н.).
|| прым. зае́чы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Заечая натура (перан.: палахлівая).
○
Заечая губа — прыроджанае ненармальнае раздваенне верхняй губы ў чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Во́лакі, волокы толькі мн. л. ’рэшткі несабранага збожжа пры жніве, якія чапляюцца за ногі жняі’; ’усё, што можа зачапіцца за ногі пры хадзьбе’ (З нар. сл.). Да валачыць, валаку (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
brick1 [brɪk] n.
1. цэ́гла; цаглі́на;
The church is built of brick. Царква пабудавана з цэглы.
2. ку́бік (дзіцячая цацка)
3. BrE, infml, dated надзе́йны ся́бра; малайчы́на
♦
be up against a brick wall упе́рціся ў сцяну́, спыні́цца з-за не адо́льнай ця́жкасці;
make bricks without straw BrE спрабава́ць працава́ць, не ма́ючы гро́шай, матэрыя́лу, інфарма́цыі і г.д.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
гарызо́нт м., в разн. знач. горизо́нт;
зні́кнуць за ~там — скры́ться за горизо́нтом;
ні во́блачка на ~нце — ни о́блачка на горизо́нте;
шыро́кі г. — широ́кий горизо́нт;
паліты́чны г. — полити́ческий горизо́нт;
г. вады́ — горизо́нт воды́;
рабо́та ў ша́хтах вядзе́цца не́калькімі ~тамі — рабо́та в ша́хтах ведётся не́сколькими горизо́нтами;
◊ зні́кнуць з ~та — исче́знуть с горизо́нта;
з’яві́цца на ~нце — появи́ться на горизо́нте
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
вы́везці сов., в разн. знач. вы́везти; (отправить куда-л. — ещё) увезти́;
в. гной — вы́везти наво́з;
в. воз з двара́ — вы́везти теле́гу со двора́;
в. тава́р за грані́цу — вы́везти това́р за грани́цу;
яго́ вы́вез шчаслі́вы вы́падак — его́ вы́вез счастли́вый слу́чай;
в. дзяце́й у вёску — вы́везти (увезти́) дете́й в дере́вню;
◊ в. на сваі́х пляча́х — вы́везти на свои́х плеча́х
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
пратрыма́цца сов.
1. в разн. знач. продержа́ться;
п. за по́ручні — продержа́ться за по́ручни;
п. на ўмацава́най пазі́цыі — продержа́ться на укреплённой пози́ции;
высо́кая цана́ ~ма́лася нядо́ўга — высо́кая цена́ продержа́лась недо́лго;
п. з харча́мі да вясны́ — продержа́ться с продово́льствием до весны́;
2. продержа́ться, продо́лжиться, продли́ться;
цёплае надво́р’е ўжо не до́ўга ~ма́ецца — тёплая пого́да уже́ не до́лго проде́ржится (продли́тся)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
вы́ступить сов.
1. (выдаться вперёд) вы́ступіць, вы́тыркнуцца;
2. в др. знач. вы́ступіць; вы́йсці;
из толпы́ вы́ступила же́нщина з нато́ўпу вы́ступіла (вы́йшла) жанчы́на;
полк вы́ступил в похо́д полк вы́ступіў у пахо́д;
вода́ вы́ступила из берего́в вада́ вы́йшла з бераго́ў;
вы́ступить из преде́лов благоразу́мия перен. вы́йсці за ме́жы асцяро́жнасці;
слёзы вы́ступили на глаза́х слёзы вы́ступілі на вача́х;
вы́ступить в печа́ти вы́ступіць у дру́ку;
вы́ступить с ре́чью вы́ступіць з прамо́вай;
вы́ступить про́тив прое́кта вы́ступіць су́праць прае́кта;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
За́чы ’завочна’ (Нас.). З *за очи са сцягненнем галосных.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)