1. Развесці ў вялікай колькасці (жывёлу, расліны). Распладзіць курэй. Распладзіць трусоў.//Разм. Нарадзіць многа дзяцей; займець вялікае патомства. Распладзіць вялікае сямейства.//Даць размножыцца па неахайнасці. недагляду. Распладзіць клапоў. Распладзіць мышэй.
2.перан.Разм. Паспрыяць паяўленню каго‑, чаго‑н. у вялікай колькасці, у значных памерах. Распладзіць заразу. □ — Бадай ты спрогся, стары пень! — лаяліся мужыкі: — Гэта ж.. [Анісім] расплодзіць такога бруду, што і не акараскацца.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
leave1[li:v]n.
1.(таксамаleave of absence) во́дпуск, адпачы́нак;
be on leave знахо́дзіцца ў во́дпуску;
sick leave вызвале́нне ад пра́цы з-за хваро́бы;
maternity leave дэкрэ́тны во́дпуск
2.fml дазво́л;
give smb. leave to do smth.даць каму́-н. дазво́л зрабі́ць што-н.
♦
take leave of smb./take one’s leave разві́твацца
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
überrúmpeln
vt заспе́ць [захапі́ць] зняна́цку
sich nicht ~ lássen* — не даць заспе́ць сябе́ зняна́цку
j-n mit séinem Besúch ~ — нечака́на з’яві́цца да каго́-н. у го́сці
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Veránlassung
f -, -en
1) прычы́на, наго́да
bei jéder ~ — па ўся́кім вы́падку
~ bíeten* — [gében*] даць падста́ву
2) прымушэ́нне, ініцыяты́ва
auf ~ des Léiters — па ініцыяты́ве [распараджэ́нні] кіраўніка́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Lúmpen
m -s, -
1) ану́ча, шмато́к
2) pl лахманы́, рыззё, рызманы́
◊ j-n aus den ~ schütteln — жарт. ≅ прапясо́чыць каго́-н., даць ды́хту каму-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Веціць ’вітаць, быць ветлівым’, сюды ж прывеціць (Нік., Оч., 1), ст.-рус.вѣтовати ’апавяшчаць, прапаведаваць, гаварыць’, ст.-польск.*wietati (Брукнер, 614) ’гаварыць’, чэш.větiti ’апавядаць, гаварыць’, славац.vetiťуст. ’гаварыць, апавядаць, адказваць’, макед.ветува, ветава ’абвяшчаць’; ’завяшчаць’, ветува се ’ахвяравацца, даць абяцанне’, балг.ветам се ’абяцаць’, ст.-слав.вѣтити (вѣщати). Прасл.větiti, і.-е. адпаведнікі: літ.vaitóti ’стагнаць, вохкаць’, vaitenù ’абмяркоўваю, дапускаю’, ст.-прус.waitiāt ’гаварыць, апавядаць’, авест.vaēϑ‑ ’вызначаць судовым следствам’, vaēϑa ’судовае следства’. Гл. Тапароў, КСИС, 25, 1958, 86–87; Фасмер, 1, 305; Вайян, RÉS, 24, 1947, 152–155 з літ-рай. Параўн. таксама бел.вайцяць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жы́чыць ’жадаць, віншаваць’ (Нас., Сцяшк. МГ, Колас). Рус.дыял.варонеж.жи́чить ’пазычаць’, разан. ’наказваць’, укр.дыял.жи́чити ’жадаць, віншаваць’, польск.życzyć ’прагнуць, жадаць камусьці ці сабе; віншаваць’, в.-луж.žičić ’забяспечваць, даць, дазваляць’, н.-луж.žycyś ’даваць, дазваляць, віншаваць’, чэш.дыял.žičiti ’жадаць, віншаваць’, славац.žičiť ’тс’. Ст.-бел.жичити, зычити (1526 г.), ст.-рус.зычити (1567 г.) у польскіх справах. Паводле Брукнера, 669; Голуба–Копечнага, 305; Махэка₂, 498, *požitčiti (> pożyczyć) ад požitek ’польза, карыстанне’, адкуль (шляхам зваротнага словаўтварэння?) і życzyć. Бел., паводле Пальцава (Бел. лекс., 130), Булыкі (Запазыч., 114), з польск. яшчэ у XVI ст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пу́дла разм. ’промах у стральбе, няўдалы стрэл’ (ТСБМ), пу́дло ’промах; недакладны стрэл, які толькі спалохаў птушак ці звера’ (Нас.); сюды ж пудлава́ць ’рабіць недакладныя стрэлы’ (ТСБМ), спудлава́ць ’зрабіць промах’ (Воўк-Лев., Татарк., 172), ’зрабіць не так, як трэба’ (Цых.); даць пу́дла ’не пацэліць; памыліцца, схібіць’ (Сержп., Янк. БП), ’моцна пабіць’ (Ян., Бяльк., Воўк-Лев., Татарк., 172: “выраз ужываецца, калі кажуць пра жывёлу, напр., пра сабак”). З ням.Pudel ’памылка’, pudeln ’памыляцца’ праз польск.pudło ’недакладны стрэл альбо кідок у гульні (у кароглі)’, параўн. Банькоўскі, 2, 964. Значэнне ’моцна пабіць’, магчыма, пад уплывам пу́дзіць (так ужо ў Насовіча адносна пу́дло: “от пу́дзиць — пугать”).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трызво́н ‘звон ва ўсе званы (у царкве)’ (Нас., Байк. і Некр., Шымк. Собр.), ‘перазвон’ (РБС), ‘распаўсюджаная чутка’, ‘гамонка, пагалоска’, ‘поўха’, ‘суровая вымова’, сюды ж трызво́ніць ‘званіць’, ‘голасна, публічна гаварыць пра нешта’ (Нас.). Да звон (гл.); прыстаўка тры‑ з ц.-слав.-рус.трь‑/тре‑, ст.-слав.трь‑ (напр., трьблаженъ ‘тройчы шчаслівы’) (Фасмер, 4, 95 і 97), параўн. трыкляты (гл.), серб.триклет ‘тройчы пракляты’. Аднак у дадзеным выпадку, магчыма, зыходнае рус.трезво́нить — першапачаткова было ‘званіць ва ўсе званы — па тры звоны’, бо святочны звон быў не менш як у тры звоны, трезвон ‘святочны звон увогуле’, дать трезвона ‘даць кухталя, грымака, каб у вушах пачуўся трызвон’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́хмалка груб. ‘твар’: даць у тухмалку (мёрск., ЖНС; Рэг. сл. Віц.). Няясна; пачатак слова падобны да рус.смал.ту́хман ‘удар рукой, тумак’, ту́хманка ‘тс’, ярасл.задаць ту́хманку ‘пабіць’, цвяр.дать ту́хменку ‘стукнуць’ (СРНГ), што, магчыма, сведчыць пра другасны характар семантыкі беларускага слова. Відаць, вытворнае ад ту́хаць ‘стукаць, тупаць’ (гл.) праз прамежкавую форму *тухма (тухаць), аналагічна да рус.тукма́нка ‘ўдар кулаком’, якое Фасмер (4, 117) прапануе выводзіць з ту́каць ‘стукаць’, адначасова ставячы пад сумненне мажлівасць кантамінацыі з токмач, тукмач ‘удар кулаком’, ‘калатуша’, што тлумачыць другую частку слова; паводле Анікіна (561), хутчэй кантамінацыя з тумак ‘удар кулаком’. Параўн. тухляк1 ‘штурхаль, штуршок’, гл.