усяля́кі, ‑ая, ‑ае; займ. азначальны.
1. Самы разнастайны, розны. Ламачча ўсялякага тут хапала, хоць гаць гаці. Гурскі. Вялікі доктар усялякай хворасці ў чалавечай душы — час — мае вечнага свайго дапаможніка — працу. Чорны. / у знач. наз. усяля́кае, ‑ага, н. У жыцці здараецца ўсялякае, і нельга яшчэ з аднаго факта рабіць вывады. Дзятлаў.
2. (звычайна ў спалучэнні з прыназ. «без»). Які-небудзь, які б там ні быў. Дзень прайшоў без усялякіх здарэнняў. Новікаў. — [Хлопец] ужо два разы назначаў мне спатканне, — без усялякай хітрасці казала Ліна. Алешка. Сяброўкі хацелі ўкутаць яе трэцяй коўдрай, але Юля адмаўлялася ад усялякіх паслуг. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ухвалі́ць, ухвалю, ухваліш, ухваліць; зак., што.
1. Даць станоўчую ацэнку чаму‑н. Ухваліць задуму. Ухваліць ініцыятыву. □ Леанід непакоіўся, што таварышы могуць не ўхваліць яго ўчынак, і падрыхтаваўся абараняцца. Шахавец. У .. [Кастуся] ўжо даўно была свая запаветная мара — паступіць у Нясвіжскую семінарыю. .. Навука яму давалася лёгка, і страшыла толькі тое, ці ўхваліць гэты намер бацька... С. Александровіч.
2. Афіцыйна адобрыць, прыняць, зацвердзіць. Ухваліць план развіцця гаспадаркі. □ Райком партыі ўхваліў пастанову партсхода. Дуброўскі. // Разм. Прыняць афіцыйнае рашэнне, пастанавіць. На камсамольскім сходзе стаяла адно пытанне: дапамога калгасу ва ўборцы ўраджаю. Ухвалілі: кожны камсамолец працуе ў калгасе два дні. Сташэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уяві́цца, уявіцца; зак., каму.
Узнікнуць, з’явіцца ва ўяўленні. Дзеці засмяяліся. Ім уявілася, як конь будзе есці траву ў цуглях. Васілевіч. Яму [студэнту Івану] уявілася, як праз год ці два яго прыбор, удасканалены ім самім або кім-небудзь іншым, будзе ўжо ў заводскім цэху. Шахавец. Гарачуну на нейкі міг уявілася, што паравоз адарваўся ад рэек і павіс у паветры... Васілёнак. // і безас. Здацца, паказацца. Не спаў [Якаў], здаецца, а ўявілася, нібы стаіць ён з мяшком пад пахай каля панскага свірна, чакае, можа пані ўбачыць з пакояў ды пашле пакаёўку загадаць усыпаць яму, беднаму чалавеку, пуд-другі мукі. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шыр, ‑ы, ж.
1. Шырыня, вялікія памеры ў шырыню. Крок у шыр, два крокі ўдоўж — усяе хады. Дзяргай. За лясамі, за іх палякамі — Ветраны, на ўсю шыр, прагон. Камейша.
2. Шырокая прастора. Не абняць, не змерыць вокам Шыр палёў і неба сінь. Хведаровіч. Прылад нямала змайстравана, Якімі вымеран сусвет: Зямная шыр, глыб акіяна, Шляхі да зор і да планет. Непачаловіч. Слава ж табе, маладая дзяржава, Слава на ўсю неабдымную шыр. Глебка.
3. Тое, што і шырыня (у 3 знач.). Разгарні ты, люд рабочы, Сілу, волю ва ўсю шыр. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заня́ць, займу́, зо́ймеш, зо́йме; займі́; заня́ты; зак.
1. што. Запоўніць сабой якую-н. прастору, прамежак часу.
Кнігі занялі ўсю паліцу.
Гэта работа зойме ў нас дні два.
2. што. Размясціцца дзе-н.; уступіць куды-н., авалодаўшы чым-н.
З. месца ў вагоне.
З. кватэру.
Полк штурмам заняў варожы гарнізон.
З. крэпасць.
3. перан., каго (што). Зацікавіць, цалкам захапіць.
Мяне заняла гэта работа.
4. каго (што). Даць работу, занятак каму-н.
З. на ўроку ўсіх вучняў.
З. гасцей размовамі.
5. што. У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі: заняць пасаду.
З. вакансію.
З. месца малодшага навуковага супрацоўніка.
З. кафедру ў інстытуце.
6. каго-што. Захапіць, збіраючы ў адно месца і гонячы куды-н. (пра жывёлу).
З. статак і гнаць дадому.
7. што. Распачаць.
З. шырокі пракос.
◊
Дух заняло (разм.) — стала цяжка дыхаць ад чаго-н. (хвалявання, хуткага руху і пад.).
Мову заняло каму — страціў здольнасць гаварыць.
|| незак. займа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1—5 і 7 знач.).
|| наз. заня́цце, -я, н. (да 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
цягну́цца, цягну́ся, ця́гнешся, ця́гнецца; цягніся; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Размяшчацца на вялікай адлегласці, прасторы.
Уздоўж ракі цягнуўся луг.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Валачыся па зямлі.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Павялічвацца ў даўжыню, шырыню ад нацягвання.
Рызіна цягнецца.
4. да каго-чаго. Выцягвацца, цягнуцца ў якім-н. напрамку.
Дзіця цягнецца ручкамі да цацкі.
Расліны цягнуцца да сонца.
5.(1 і 2 ас. не ўжыв.). Доўга, марудна праходзіць, працягвацца.
Справа цягнецца два гады.
Час цягнецца марудна.
6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рухацца ў адным напрамку, адзін за адным.
Па дарозе цягнуўся абоз.
7. перан., за кім-чым. Імкнуцца да каго-, чаго-н.
Ц. да ведаў.
8. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Павольна распаўсюджвацца слабым струменем (пра пах, дым і пад.).
Ад кастра цягнуўся пах дыму.
9. 3 цяжкасцю ісці, плесціся (разм.).
Стары ледзь цягнуўся.
10. Адставаць ад іншых па якіх-н. паказчыках (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
zúnehmen
*
1.
vi
1) павялі́чвацца, прыбыва́ць (пра ваду); узмацня́цца, узраста́ць
an Verstánd ~ — паразумне́ць, стаць разумне́йшым
2)
an Gewícht ~ — паўне́ць; прыбаўля́цца ў вазе́
2.
vt
1) прыбаўля́ць, далуча́ць, браць дадатко́ва
2) прыбаўля́ць у вазе́
er hat zwei Kílo zúgenommen — ён папра́віўся на два кілагра́мы
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
перахадзі́ць сов.
1. в разн. знач. переходи́ть;
п. пе́шкай — переходи́ть пе́шкой;
п. грып — переходи́ть грипп;
цяжа́рная перахадзі́ла два ты́дні — бере́менная переходи́ла две неде́ли;
2. проходи́ть;
п. усю́ зіму́ ў асе́ннім паліто́ — проходи́ть всю зи́му в осе́ннем пальто́;
3. разг. пройти́;
ко́лькі я ~дзі́ў за год! — ско́лько я прошёл за́ год!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Réchnung
f -, -en
1) раху́нак, разлі́к;
láufende ~ бухг. бягу́чы раху́нак;
j-m etw. in ~ bríngen* [stéllen] запіса́ць што-н. на чый-н. раху́нак;
auf éigene ~ за свой кошт;
auf ~ líefern паста́віць у крэды́т
2) вылічэ́нне, рашэ́нне, арыфметы́чная зада́ча;
die ~ geht nicht auf зада́ча не атры́мліваецца
3) разлі́к, падлі́к, улі́к;
nach méiner ~ па маі́х падлі́ках;
etw. áußer ~ lássen* не прыма́ць што-н. у разлі́к;
éiner Sáche ~ trágen* улі́чваць яку́ю-н. акалі́чнасць
◊ éinen Strich durch die ~ máchen касава́ць (чые-н.) пла́ны;
es geht álles auf éine ~ ці грэх, ці два; адзі́н грэх; хоць раз у лоб, хоць два
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Prudentia saepe vitantur pericula
Дзякуючы разважлівасці мы часта пазбягаем небяспекі.
Благодаря рассудительности мы часто избегаем опасности.
бел. Асцярожнага і Бог сцеражэ. Добра рызыка разумная. Ідзеш на дзень, хлеба бяры на два. Ідучы па кладачцы, на бакі не глядзі. Не зведаўшы броду, не сунься ў воду.
рус. Гляди под ноги: ничего не найдёшь, так хоть ноги не зашибёшь/так нос не расшибёшь. Гляди в оба, да не разбей лоба. Носи бороду на плече (т. е. оглядывайся), бережёного коня и зверь в лесу не берёт.
фр. Prudence est la mère de sûreté (Осторожность ‒ мать безопасности).
англ. Caution is the parent of safety (Осторожность ‒ мать безопасности).
нем. Den Behutsamen behütet auch Gott (Бережёного бережёт также Бог). Gute Hut erhält das Gut (Хорошая шляпа сохраняет добро).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)