труба́, -ы́, мн. тру́бы і (з ліч. 2, 3, 4) трубы́, труб, ж.

1. Доўгі пусты ў сярэдзіне прадмет пераважна круглага сячэння, прызначаны для правядзення вадкасці, пары і пад.

Водаправодная т.

2. Духавы медны музычны інструмент з раструбам на канцы.

3. Канал у арганізме для сувязі паміж асобнымі органамі.

Матачная т.

4. у знач. вык., каму-чаму і без дап. Пра дрэннае становішча, гібель, пагібель (разм.).

Цяпер нам — т.

Справа — т.

◊

Вылецець у трубу (разм.) — разарыцца, застацца без грошай.

Хвост трубой (разм., жарт.) — не сумаваць, не падаць духам, трымаць сябе самаўпэўнена.

|| памянш. тру́бка, -і, ДМ -бцы, мн. -і, -бак, ж. (да 1 знач.).

|| прым. тру́бны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

улажы́ць, улажу́, уло́жыш, уло́жыць; уло́жаны; зак.

1. што ў што. Палажыць, змясціць унутр.

У. кнігу ў партфель.

У. душу ў любімую справу (перан.).

2. што ў што. Змясціць у якое-н. прадпрыемства (сродкі, грошы).

У. сродкі ў будаўніцтва дарогі.

3. каго (што). Надаць каму-н. ляжачае становішча, прымусіць легчы.

У. хворага ў пасцель.

4. перан., каго (што). Тое, што і забіць (у 1 знач.; разм.).

У. на месцы з аўтамата.

5. што. Зрабіць укладку (валасоў).

У. валасы.

|| незак. уклада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1—3 і 5 знач.) і укла́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. уклада́нне, -я, н. (да 1—3 і 5 знач.), укла́дванне, -я, н. і укла́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

znaleźć

зак. знайсці;

znaleźć pracę — знайсці працу;

znaleźć wyjście z sytuacji — знайці выйсце са становішча;

znaleźć grób (śmierć) — спаткаць смерць;

znaleźć wspólny język — знайсці агульную мову;

znaleźli durnia (frajera)! разм. знайшлі дурня!

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

godność

godnoś|ć

ж.

1. годнасць;

~ć ludzka — чалавечая годнасць;

2. становішча; пасада;

piastować wysokie ~ci — займаць высокія пасады;

godność kościelna — духоўны сан;

3. прозвішча;

jak Pana (Pani) ~ć? — якое ваша прозвішча?

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

пту́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.

1. Пакрытая пухам і пер’ем жывёліна класа пазваночных, якая мае дзве канечнасці, крылы і дзюбу. Вадаплаўныя птушкі. Хатнія птушкі. □ У лесе жылі звяры і драпежныя птушкі: каршуны, совы, пугачы, ястрабы. Колас. / у знач. зб. Ездзілі ў Мінск караваны з ільном, збожжам, .. птушкай. Бядуля.

2. перан. Разм. іран. Пра чалавека, з пункту гледжання яго грамадскага значэння, становішча. Гэтая схільнасць упаўнаважанага — не дзіва, бо чалавек ён старонкі і па-сапраўднаму не ведае, што гэта за птушка наш Лепятун. Кулакоўскі. — Ну, калі ўжо сам таварыш Верашчака... — прамовіў я такім тонам, быццам мне вельмі добра было вядома, якая гэта значная птушка — Верашчака. Васілёнак.

3. Разм. Паметка на палях тэксту або ў тэксце ў выглядзе дзвюх рысак, якія сходзяцца ўнізе вострым вуглом. Зарыпела пяро: «Тут у вас не выходзіць...» «Тут вам трэба «падумаць ...» «Тут крыху змякчыць...» «Тут вось «птушку» паставім, разважыць не шкодзіць...» Дзяргай.

•••

Вольная птушка — пра чалавека, які жыве незалежна, свабодна.

Птушка высокага палёту (звычайна іран.) — пра чалавека, які займае высокае становішча ў грамадстве.

Ранняя птушка — пра таго, хто рана ўстае, з’яўляецца рана дзе‑н.

Стрэляная птушка — пра бывалага, вопытнага ў якой‑н. справе чалавека.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

стабіліза́цыя

(ад лац. stabilis = устойлівы)

1) прывядзенне чаго-н. ва ўстойлівае становішча, замацаванне на пэўным узроўні (напр. с. эканомікі);

2) наданне якому-н. целу, прадмету, прыстасаванню ўстойлівасці ў час руху;

3) забеспячэнне пастаянства якіх-н. велічынь, сістэмнасці чаго-н.;

4) забеспячэнне ўстойлівасці ўласцівасцей якога-н. рэчыва пры дапамозе стабілізатараў 3.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

billet

I [ˈbɪlɪt]

1.

n.

1) о́рдэр для пасто́ю (жаўне́ра)

2) кватэ́ра f. (для пасто́ю)

3) прызначэ́ньне n., пост паста́ m., стано́вішча n.

2.

v.t.

1) закватаро́ўваць (во́йска)

2) дава́ць кватэ́ры для пасто́ю

II [ˈbɪlɪt]

n.

1) то́ўстае пале́на n.

2) шта́ба жале́за або́ ста́лі

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

хозя́ин в разн. знач. гаспада́р, -ра́ м.;

хозя́ин кварти́ры гаспада́р кватэ́ры;

расчётливый хозя́ин ашча́дны гаспада́р;

◊

стать хозя́ином положе́ния стаць гаспадаро́м стано́вішча;

сам себе́ хозя́ин сам пан; сам вялі́кі; сам сабе́ пан, сам сабе́ слу́жка; пан над самі́м сабо́ю і над сваёй душо́ю;

хозя́ин свое́й судьбы́ гаспада́р свайго́ лёсу;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пад’ёмны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да пад’ёму (у 1 знач.). Пад’ёмная сіла крылаў. // Які служыць для пад’ёму чаго‑н. Пад’ёмны кран. Пад’ёмны механізм. □ Тэадаліт мае тры пад’ёмныя вінты — пры дапамозе іх прыводзяць лімб у гарызантальнае становішча... Пташнікаў.

2. Зроблены так, каб можна было падняць. Пад’ёмная заслона. Пад’ёмны мост.

3. у знач. наз. пад’ёмныя, ‑ых. Грошы, якія выдаюцца пры пераездзе на новае месца работы. Атрымаць пад’ёмныя. □ [Чалавек], здаецца, не адказаў на маё прывітанне, а папрасіў маё накіраванне. Прабег яго вачыма, паклікаў нейкую Надзю, загадаў ёй мяне «правесці загадам» і выплаціць пад’ёмныя. Гаўрылкін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пакруці́ць, ‑кручу, ‑круціш, ‑круціць; зак., што.

1. Прывесці ў кругавы рух; крутнуць. Пакруціць махавое кола. Пакруціць тачыла.

2. Кругавым рухам змяніць становішча чаго‑н. Пакруціць выключальнік. □ Канстанцін Міхайлавіч пакруціў рычажок прыёмніка, пашукаў іншае станцыі. Лужанін.

3. Разм. Туга звіць адно з другім.

4. Зламаўшы, паскручваць канцы паміж сабой, зблытаць усё, многае. Пакруціла бура пшаніцу ў полі.

5. і чым. Круціць некаторы час. Віктар Сяргеевіч пакруціў у руках бітон, потым зірнуў праз адчыненыя дзверы кухні некуды ў прастору і ўсміхнуўся. Гамолка. Палкоўнік прыжмурыўся.., пакруціў галавою. — Ты, Віктар, як заўсёды, гаворыш ісціну! Ваданосаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)