Бал ’ацэнка і да т. п.’ Рус. балл, укр. бал. Запазычанне з ням. Ball (< франц.) або франц. balle ’шар’. Фасмер, 1, 116–117. Падрабязна гл. Шанскі, 1, Б, 25.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рад, шэраг, шарэнга, строй, ланцуг; шар (абл.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
БУЛЬДЗЕНЕ́Ж
(франц. boule de neige літар. снегавы ком),
снегавы шар, дэкаратыўная стэрыльная садовая форма каліны звычайнай (Viburnum opulusvar. sterilis). У бульдзенежы ўсе кветкі ў суквецці стэрыльныя, і іх распасцёртыя вяночкі ўтвараюць шарападобнае белае суквецце, якое мае выгляд снегавога камяка, у час цвіцення (май—чэрвень) расліны нібы ўкрыты імі.
т. 3, с. 335
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Сфе́ра ’шар ці яго паверхня знутры’, ’прастора дзеяння; межы распаўсюджвання’ (ТСБМ), сфэ́ра ’абшар, на які сягаюць сілы, уплывы нябеснага цела; круг уплыву’ (Ласт.), ’абсяг’ (Некр. і Байк.). Ст.-бел. спе́ра (сфе́ра) ’сфера, арбіта планет’, XV ст. < ст.-польск. sfera, spera < лац. sphaera ад грэч. σφατρα ’шар, мяч, ядро’ (Булыка, Лекс. запазыч., 139). Сучаснае слова можа быць паўторным запазычаннем з рус. сфе́ра, дзе з XVII ст. праз польск. sfera або ням. Sphaere, якія, далей, да той жа крыніцы; гл. Фасмер, 3, 815.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ку́ля 1 ’куля’ (ТСБМ). Укр. куля, рус. куля ’тс’. Запазычана з польск. kula ’тс’ (< с.-в.-ням. kule ’шар, куля’) (Фасмер, 2, 413).
Ку́ля 2 ’мыліца’ (Сцяц.). Запазычанне з літ. kulě ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пу́ля ’куля’ (віл., Сл. ПЗБ). Запазычана з рус. пу́ля ’тс’, што, хутчэй за ўсё, з польск. kula (праз ст.-бел. куля?) ’шар’, гл. Фасмер, 3, 405; Золтан, Stud. Russica, 2, 20–30.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Білья́рд. Рус. билья́рд, укр. білья́рд. Запазычанне з італ. bigliardo ’тс’ (параўн. італ. biglia ’більярдны шар’) або з франц. billard. Першую версію адстойвае Фасмер, 1, 165; другую — Рудніцкі, 1, 136; Шанскі, 1, Б, 119.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сферо́метр
(ад гр. sphaira = шар + -метр)
прыбор для вымярэння радыуса крывізны сферычных паверхняў (напр. аптычных лінзаў).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
фукс
(ням. Fuchs = ліса)
1) выпадкова ўдачна выйграны шар у більярднай гульні;
2) разм. выпадковасць, нечаканасць.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кача́ць несов.
1. в разн. знач. ката́ть;
к. шар — ката́ть шар;
к. бялі́зну — ката́ть бельё;
к. галу́шкі — ката́ть галу́шки;
2. (подкидывать на руках, выражая радость, уважение) кача́ть;
3. валя́ть;
к. у муцэ́ — валя́ть в муке́;
4. опроки́дывать, вали́ть;
ве́цер кача́е слупы́ — ве́тер опроки́дывает (ва́лит) столбы́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)