До́бры ’добры’ (БРС). Рус.до́брый, укр.до́брий, польск.dóbry, чэш.dobrý, серб.-харв.до̏бар, ст.-слав.добръ і г. д. Прасл.*dobrъ. У аснове ляжыць і.-е.*dhabhro‑ (ад асновы *dhabh‑): лац.faber ’рамеснік’, арм.darbin ’каваль’, ст.-в.-ням.taphar ’моцны; смелы’. Фасмер, 1, 520–521; Трубачоў, Эт. сл., 5, 45–46; Махэк₂, 122; Бернекер, 1, 205; Слаўскі, 1, 151.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рашу́чы
1. (смелы) entschlóssen, resolút;
2. (катэгарычны) entschíeden;
рашу́чая барацьба́ Entschéidungskampf m -(e)s, -kämpfe;
са́мым рашу́чым чы́нам aufs Entschéidendste
3. (цвёрды) fest, entschíeden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ambitny
ambitn|y
амбіцыйны; славалюбны; смелы;
~y uczeń — вучань з амбіцыямі;
~e plany — смелыя планы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
учы́нак, ‑нку, м.
Дзеянне, учыненае кім‑н., тое, што здзейснена кім‑н. Думкі Насці былі накіраваны да таго, каб зменшыць сваю віну і як-небудзь апраўдаць свой учынак.Мележ.Ніяк не верылася, што.. [Клінцэвіч] рашыўся на такі смелы ўчынак, як забойства мацёрага правакатара.Машара.[У вачах дзеда Талаша] часамі блукаў і затоены агеньчык гатовы разгарэцца .. пажарам рашучых учынкаў.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Адабраць зброю, зрабіць бяззбройным. Арыштаваныя зрабілі смелы налёт на канвой, абяззброілі яго.Лынькоў.
2.перан. Сваімі паводзінамі, учынкамі пазбавіць мажлівасці і жадання пярэчыць, рабіць насуперак. — Я — камуніст і дырэктар школы, — знешне спакойна адказаў Лемяшэвіч, і гэтая спакойнасць яго абяззброіла сакратара, які звычайна ўмеў знайсці выхад з любога, самага цяжкага, становішча.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спасава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; зак.
1. У картачнай гульні — аб’явіць пас.
2. Адступіць перад цяжкасцямі; адмовіцца ад намаганняў зрабіць што‑н. Так я быццам і хлопец смелы, нічога не баяўся, а тут спасаваў.Сачанка.Якім не спасаваў, не напужаўся, а стаў адкрыта крытыкаваць Рыгора Карачонка за п’янства, за паблажлівасць да гультаёў, за дрэнныя парадкі ў брыгадзе.Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
учы́накм Tat f -, -en; Hándlung f -, -en;
сме́лы учы́накéine kühne Tat;
высакаро́дны учы́накéine édle Hándlung;
гане́бны учы́накúnehrenhafte Hándlung;
безразва́жны учы́нак kópfloses Vórgehen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
stout2[staʊt]adj.
1. мо́цны, трыва́лы;
a stout pair of boots for climbing мо́цныя чараві́кі для альпіні́зму
2. то́ўсты, по́ўны, мажны́, дзябёлы;
grow stout растаўсце́ць
3.fml адва́жны, му́жны, сме́лы;
make a stout resistance цвёрда супраціўля́цца
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
wyczyn, ~u
м.
1. подзвіг; дасягненне; рэкорд; учынак;
wyczyn sportowy — спартыўнае дасягненне;
śmiały wyczyn — смелы ўчынак;
2. выбрык; выхадка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Зака́ла ’помслівы чалавек’ (мядз., Нар. словатв.). Рус.дыял.зака́л ’чалавек, што крыўдзіць слабых’, пск. ’пятніца’, урал. ’зух’, польск.zakał ’чалавек, што кампраметуе блізкіх’, zakała ’ганебная, кампраметуючая рэч’, укр.уст.дыял.зака́ла ’сорам’ (Жэлях.), рус.кастр.зака́ла ’неакуратнасць, нядбайнасць’. Ст.-польск.zakał (XIV ст.) ’пляма, бруд, загана’. Параўн. чэш., славац.zákal ’пакаламучанне вады, піва, віна’. Параўн. рус.арханг., алан.зака́л ’смелы, бывалы чалавек’. Назва чалавека з адмоўнай характарыстыкай узыходзіць, відаць, як семантычны перанос да адмоўнай назвы рэчы. Можна меркаваць аб двух вытоках такога пераносу: хлеб з закальцам (закалам) ганьбіць гаспадыню, адкуль ідзе семантычны шлях: ’закалец у хлебе’ > ’нядбайнасць’ > ’ганебная рэч’, ’сорам’ > ’чалавек, што кампраметуе блізкіх’ > ’кепскі чалавек’, у тым ліку ’помслівы’, ’п’яніца’ і г. д. ’Пакаламучанае віно’ > ’кепскае віно’ > ’кепская рэч’ > ’кепскі чалавек’. Адносна другога шляху важна ўлічыць адцягненае, пераноснае ўжыванне слова ўжо ў XIV ст. у ст.-польск., якое можа ўзыходзіць да ст.-чэш. (суч. чэш.zákal тлумачыцца як аддзеяслоўны бязафіксны назоўнік ад zakaliti да кал ’бруд’, параўн. каламуціць). Гл. закалец. Рус.зака́л ’смелы, бывалы чалавек’, ’зух’ можа быць непасрэдна ад закалять(ся) ’гартавацца, атрымліваць вопыт’ і хутчэй не звязана са словамі са знач. адмоўнай характарыстыкі чалавека.