Панёва ’спадніца з некалькіх нясшытых удаўжыню полак’ (Нас.), ’суконная саматканая спадніца’ (Бяльк.), ’спадніца з саматканай тканіны ў клетку’ (ДАБМ, 934), ’суцэльная сукня без рукавоў’ (Інстр. I), ’жаночы цёплы пінжак’ (Сцяшк. Сл.). Рус.поня́ва ’пакрывала, накідка; павязка на галаву, хустка’, зах. і паўдн.поня́ва, понёва ’саматканая спадніца’, укр.поня́ва ’від спадніцы’, ст.-рус.понѧва, понева ’кавалак тканіны; пакрывала; завеса; ніжняя спадніца’, ст.-слав.понꙗва, серб.-харв.по́њава ’падсцілка, грубая коўдра’, славен.ponjȃva ’палатно, прасціна, коўдра’. Слова праславянскага паходжання; яно было распаўсюджана ў Паноніі, на што ўказвае яго наяўнасць у вянгерскай і румынскай мовах (Скок, 2, 8). Як мяркуюць даследчыкі (Остэн–Сакэн, SF, 33, 238; Фасмер, 3, 326), звязана з апона, пяць2 (гл.).
Разм. Лёгкі летні пінжак або жакетка. На .. [хлопцу] шэры, з абвіслымі штрыфелямі летнік; сіняя кепка-васьміклінка з кароценькія брылём.Ракітны.
ле́тнік3, ‑а, м.
Разм. Дарога, якой карыстаюцца толькі летам; проціл. зімнік. Адшукаў [Віця] знаёмы летнік — летнюю дарогу, па якой калгаснікі вазілі сена.Жычка.[Андрэй і Драбок] выехалі на ўзлессе, дзе дарога раздзялялася на дзве — адна, пратораная, вяла полем у вёску, а другая, ледзь прыкметны, заросшы травою летнік, бегла на Андрэеў хутар.Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памо́ст, ‑у, М ‑сце, м.
1. Узвышэнне ў выглядзе пляцоўкі, насланай з дошак. Лектар стаяў на памосце, вакол яго т[о]ўпіліся густа сяляне.Чорны.Труна нябожчыка стаяла на высокім памосце, упрыгожаным яловымі лапкамі.Лынькоў.Музыкант сядзеў на невысокім памосце, быў немалады, апрануты ў паношаны шэры пінжак.Навуменка.
2. Тое, што і падлога. Кухня была прасторная і даволі светлая, з цагляным памостам.Колас.// Насціл з дошак наогул. У хляве на памосце валялася сена, сапрэлае, пацёртае.Пташнікаў.Стаяць халмагоркі, Крычаць певуны, Памост капытамі Сякуць скакуны.Калачынскі.Раздзеўся Паўлік каля моста, сышоў з грэбелькі, ступіў на памост і хацеў падысці да халодных струменьчыкаў.Сташэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
jacket
[ˈdʒækɪt]1.
n.
1)
а) (мужчы́нскі)пінжа́к -а́m., ку́ртка f.
б) (жано́чы) жаке́т -а m., жаке́тка f.
2) во́кладка f.
а) a dust jacket (for a book) — супэрво́кладка
б) па́пка, во́кладка для дакумэ́нтаў
3) лупі́на f. (бу́льбы)
2.
v.t.
1) апрана́ць (ку́ртку, жаке́т)
2) informal бі́ць, лупцава́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
широ́кийв разн. знач. шыро́кі;
широ́кая у́лица шыро́кая ву́ліца;
широ́кий пиджа́к шыро́кі пінжа́к;
широ́кий экра́н шыро́кі экра́н;
широ́кие сте́пи шыро́кія стэ́пы;
широ́кие пла́ны шыро́кія пла́ны;
в широ́ком смы́сле у шыро́кім сэ́нсе;
◊
жить на широ́кую но́гу жыць як пан; жыццё як мёду піццё.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наса́живатьIIнесов.
1.(на ручку, древко и т. п.) аса́джваць; (на остриё) наса́джваць; (натыкать) устыка́ць, натыка́ць, узбіва́ць; (нацеплять) начапля́ць, начэ́пліваць;
наса́живать топо́р на топори́ще аса́джваць сяке́ру;
наса́живать ту́шу на ве́ртел устыка́ць ту́шу на ражо́н;
2.портн. ушыва́ць, прышыва́ць;
наса́живать пу́говицы на пиджа́к ушыва́ць гу́зікі ў пінжа́к.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні; незак.
1.каго-што і на што. Налягаць сваім цяжарам на каго-, што-н.; націскаць.
Ц. нагой на рыдлёўку.
Ц. на кнопку званка.
2.перан. Прыгнятаць, душыць.
Боль ціснуў грудзі.
3. Сціскаць.
Крыгі ціснулі лодку.
Ц. руку.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць цесным, сціскаць цела (пра абутак, адзежу).
6. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Мучыць, турбаваць празмернымі цяжкасцямі.
У час вайны людзей ціснуў голад.
7. Прыціскаць, туліць.
Маці ціснула дзіця да грудзей.
8.што. Выціскаць.
Ц. сок з яблык.
Ц. алей.
9. Рабіць (віно, гарэлку) саматужным спосабам; гнаць (разм.).
10. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Павялічвацца, узмацняцца (пра мароз, холад).
Мароз цісне.
11. Старацца закончыць, завяршыць якую-н. творчую работу (разм.).
Ц. дысертацыю.
|| наз.ціск, -у, м. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
курта́ты, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. З кароткім хвастом (пра жывёл). Так і здавалася, што тут ад шуму нашай машыны падымуцца і закружаць імклівыя куртатыя качкі.Скрыган.
2. Недастатковага росту; малы, кароткі. У натоўпе, што імгненна радзеў, Міхась заўважыў куртатага няўклюднага чалавека і вельмі ўзрадаваўся.Асіпенка.Хвойнік на балоце расце на купінах. Ён там куртаты, нізкі і напалову сухі.Галавач./ Пра пальцы. Калі Дарошка прыкурвае, я заўважаю, што вялікі палец на яго правай руцэ нейкі куртаты.Шынклер.
3. Кароткі, цесны (пра адзенне). Куртаты пінжак.
4.перан.Іран. Абмежаваны, няпоўны. Руху ўперад няма і ў жартах А. Паўловіча: куды ні зірні — усё той жа куртаты змест, гумар [якога] зусім знікае ў надзвычайна расцягнутых вершах.Багдановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
затрашча́цьизатрашчэ́цьсов., в разн. знач. затреща́ть;
пінжа́к ~шча́ў па швах — пиджа́к затреща́л по швам;
~шча́лі на агні́ яло́выя ла́пкі — затреща́ли на огне́ ело́вые ла́пки;
~шча́лі ко́нікі ў траве́ — затреща́ли кузне́чики в траве́;
~шча́лі аўтама́ты — затреща́ли автома́ты;
ну, чаго́ ~шча́ў? — ну, чего́ затреща́л?
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Жупа́н ’даўнейшае верхняе мужчынскае адзенне’ (ТСБМ), жу́піца ’тс’ (Сл. паўн.-зах.), жу́па́ ’дзіцячая вопратка’ (КСТ). Рус., укр.жупа́н ’тс’, польск.żupan ’тс’, в.-луж., чэш., славац.župan, серб.-харв.жу̀па̄н, балг.жупан ’тс’. Ст.-рус. (з XVI ст.) жупанъ ’тс’. У бел. (ст.-бел.жупанъ (з 1578 г.), Булыка, Запазыч., 115), як і ўкр., з польск., рус. < бел.укр.Польск. < іт.giuponne ’сялянскі пінжак з грубай тканіны’ < giuppa ’кофта, кабат’ < араб.džubban ’сукня з воўны’. Жупіца (з 1538 г.) таксама з польск., дзе zupica ’камізэлька’. Той самы корань у юбка, шуба (гл.). Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 298; Фасмер, 2, 66; Брукнер, 668; Махэк₂, 731; Бернекер, 1, 460; Міклашыч, 413; Мацэнаўэр, 381; Гютль–Ворт, For. Words, 72. Глогер (Encyklopedia staropolska, 4, 1978, с. 518–520) звязваў назву адзення з назвай старых ’кіраўнікоў жупы’ — жупанаў што, недастаткова абгрунтавана.