Паясні́ца, пояснэ́ца, поясні́ца, паесні́ца ’частка спіны крыху ніжэй пояса’, ’паласа тканіны, пояс у спадніцы, штанах’ (ТСБМ, Бес.; пух., бяроз., кам., стаўб., навагр., арш., мазыр., хойн., КЭС; Касп.), ’нашыйнік (у жывёл)’ (карэліц., Сл. ПЗБ). Да по́яс (гл.). Аб суфіксе ‑ніц‑а гл. Сцяцко, Афікс. наз., 164.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́вяс, повес ’пояс; спавівач’ (Федар., Сл. ПЗБ). Да пояс (гл.); паводле Карскага (1, 303), замена j > в мае нефанетычны характар і, відаць, не звязана з уплывам вязаць. Параўн., аднак, повяска ’тонкая жардзіна, з дапамогай якой прымацоўваецца да страхі рад саломы’ (Жыв. сл.) < повязка, гл. повязь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шабулды́хнуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Разм. З шумам, хутка ўпасці, уваліцца ў ваду, балота і пад. Сомік шабулдыхнуўся ў калатушку і ўехаў аж па пояс. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аркты́чны
(гр. arktikos)
які мае дачыненне да Арктыкі (напр. а. клімат, а. пояс).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
пазасо́ўваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.
1. Засунуць, усунуць куды-н. усё, многае; зачыніць унутр чаго-н. усё, многае (разм.).
П. за пояс сякеры.
П. шуфляды ў стол.
2. Зачыніць на засаўку ўсё, многае (разм.).
П. дзверы.
3. Падзець невядома куды ўсё, многае.
Куды пазасоўвалі мае пальчаткі?
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Біку́р ’бізун’ (Бяльк.). Няяснае слова. Можа, таго ж паходжання, што і ўкр. боку́ри скураны пояс’, букурі́я ’вузкі рамень, пояс’ (а гэта з рум. мовы, гл. Рудніцкі, 1, 164). Але параўн. польск. арго bichur ’бізун’, чэш. арго bikor і г. д., якія Будзішэўска (Zarg., 69) звязвае з біць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Распераза́ць, распераза́цца ’зняць (з сябе), развязаць пояс, дзягу’ (Нас., ТСБМ, Сержп. Казкі, Растарг.), росперэза́цца ’тс’ (ТС), сюды ж вытворныя расперя́зка ’пояс’, расперя́з ’самая дробная мурашка, якая балюча кусаецца, вымушаючы тым самым распяразвацца’ (Нас.), разперя́за ’непадпаясаны, без пояса’ (Растарг.). Да пераза́ць (гл.), параўн. укр. роспереза́ти, роспері́зуватися ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Крэ́па ’шырокі шарсцяны жаночы пояс’ (ТС). Да крапіць, крэпкі (гл.). Параўн. таксама крэпацца ’віцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
папру́га ж.
1. реме́нь м., ремённый по́яс;
2. (часть упряжи) подпру́га, трок м., подседе́льник м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
распераза́цца сов.
1. распоя́саться, снять по́яс;
2. (о поясе) расстегну́ться; развяза́ться;
3. перен. распоя́саться; разнузда́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)