1. Пункт перасячэння з зямной паверхняй уяўнай восі вярчэння Зямлі. Паўночны полюс.// Мясцовасць вакол гэтага пункта. Яшчэ тыдні за два да ад’езду Толева маці пачала збіраць і старанна ўпакоўваць чамаданы, быццам яны адпраўляліся на які Паўночны полюс.Даніленка.
2.Спец. Адзін з двух супрацьлеглых канцоў электрычнага ланцуга. Дадатны полюс.// Адзін з двух супрацьлеглых канцоў магніта або электрамагніта.
3.перан.; звычайнамн. (по́люсы, ‑саў). Што‑н. зусім супрацьлеглае чаму‑н. Міжволі прыгадаўся Іван Леўкін. Дзве славутасці — Леўкін і Задруцкі. Розныя людзі. Розныя душэўныя полюсы.Дадзіёмаў.
•••
Магнітны полюс — пункт зямнога шара, дзе магнітная стрэлка прымае вертыкальнае становішча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
northeast
[,nɔrӨˈi:st]1.
adj.
паўно́чна-ўсхо́дні, паўно́чны ўсхо́д
a northeast wind — паўно́чна-ўсхо́дні ве́цер
2.
n.
а) паўно́чна-ўсхо́дні кіру́нак
б) паўно́чна-ўсхо́дняя ча́стка кра́ю
3.
adv.
1) на паўно́чны ўсхо́д
2) з паўно́чнага ўсхо́ду
3) на паўно́чным усхо́дзе
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
акія́нм., прям., перен. океа́н;
Ці́хі а. — Ти́хий океа́н;
Атланты́чны а. — Атланти́ческий океа́н;
Інды́йскі а. — Инди́йский океа́н;
Паўно́чны Ледаві́ты а. — Се́верный Ледови́тый океа́н
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Перанесці ўсё, многае або ўсіх, многіх. — Мікола, ідзі ды паперанось тыя мяхі ў сенцы, — сказаў як загадаў Надзя.Сабаленка.Чаратун павёў лодку вадою на паўночны бок, да большых кустоў.. Папераносіў да будана ламачча, разаслаў у будцы ватоўку.Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сі́вер ‘халодны паўночны пранізлівы вецер’ (ТСБМ, Ласт., Касп., Др.-Падб., Байк. і Некр., Сцяшк.; віц., Нар. словатв., Сержп., Ян.), сі́верка ‘намаразь’ (Ян.), ‘халодны вецер’ (Пятк. 2), сі́верны ‘халодны, сцюдзёны’ (ТСБМ, мін., Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.), сі́вярнік ‘вецер з поўначы’ (Сцяшк. Сл.), сі́вераць ‘рабіцца шурпатым, асмуглым, грубець ад ветру, холаду (звычайна пра скуру на твары, руках і пад.)’ (ТСБМ), сівярэ́ць ‘халадаць’ (Сцяшк. Сл.). Укр.сі́вер ‘холад; халодны пранізлівы вецер’, рус.арх.си́вер ‘паўночны вецер’. Тлумачыцца з север (сѣверу), дзе и з ѣ (Фасмер, 3, 616), аб умовах гэтага пераходу гл. Карскі, 1, 216. Параўн. се́вер (siévir) ‘сухі сцюдзёны вецер’ (Варл.), семантычна больш ранняя форма, гл. ЭССЯ, 8, 192.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Réntier
I
n -s, -e паўно́чны але́нь
II
[-txe]
m -s, -s ранцье́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
бо́ра
(іт. bora, ад гр. boreas = паўночны вецер)
халодны моцны парывісты вецер, які дзьме з гор на марскім узбярэжжы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Каву́р ’від качкі Lophaetyria cristata L., Podiceps cristatus L.’; ’нырэц’ (Касп.; ушац., Нар. сл.). Рус.гдоўск.кавра, каура ’качка Podiceps cristatus L.’ Адносна рус. слоў мяркуюць аб запазычанні з эст.kauŕ ’паўночны нырэц, Columbus arcticus’, гл. Фасмер, 2, 154. Бел.кавур з паўн.-рус. гаворак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
усхо́д¹, -у, М -дзе, м.
1. Паяўленне, час, а таксама месца паяўлення свяціла над гарызонтам.
Устаць да ўсходу сонца.
2. Адзін з чатырох напрамкаў свету, процілеглы захаду, і напрамак прасторы, процілеглы захаду; частка гарызонту, дзе ўсходзіць Сонца.
3. (з вялікай літары). Краіны, размешчаныя ў гэтым напрамку і супрацьпастаўленыя Заходняй Еўропе і Амерыцы.
Падарожжа на У.
Блізкі У.
Далёкі У.
○Паўднёвы ўсход — напрамак паміж поўднем і ўсходам.
Паўночны ўсход — напрамак паміж поўначчу і ўсходам.
|| прым.усхо́дні, -яя, -яе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
northward[ˈnɔ:θwəd]adj.паўно́чны (пра напрамак); які́ размешчаны на по́ўнач ад; які́ накіраваны/зве́рнуты на по́ўнач;
a northward journey падаро́жжа на по́ўнач/у паўно́чным напра́мку
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)