збі́цца², 1 і 2 ас. не ўжыв., саб’е́цца; збіўся, збілася; зак.

1. Згусціцца ад узбоўтвання, ператварыцца ў шчыльную масу.

Масла збілася.

2. Сабрацца разам, у цеснаце.

Людзі збіліся ў кучу.

|| незак. збіва́цца, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

пану́ры, -ая, -ае.

1. Хмурны, няветлівы, бязрадасны.

П. стары.

П. погляд.

2. перан. Які выклікае бязрадаснае пачуццё.

Панурыя думкі.

3. З апушчанай галавой, паніклы.

Вакол труны стаялі панурыя людзі.

|| наз. пану́расць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

прахадны́, -а́я, -о́е.

Які мае скразны праход, служыць для праходу.

П. двор (таксама перан.: пра месца, куды ўвесь час прыходзяць розныя людзі; неадабр.). Прахадная пешка (шахматная пешка, якая мае магчымасць прайсці ў ферзі).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

шарэ́нга, -і, ДМ -нзе, мн. -і, -рэ́нг і -аў, ж.

Ваенны строй, у якім людзі стаяць адзін каля аднаго на адной лініі.

Выстраіцца ў дзве шарэнгі.

Першая ш.

|| прым. шарэ́нгавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

іло́ты

(гр. heilotai)

1) земляробы ў Стараж. Спарце, якія знаходзіліся ў становішчы рабоў;

2) перан. бяспраўныя людзі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Вало́ўнікілюдзі, што хадзілі ў першыя дні вялікадня’ (КЭС); ’валачобнікі’ (Сцяшк. МГ). Магчыма, да вол, валавы як адна з шматлікіх назваў валачобнікаў; параўн. лалоўнікі, кукобнікі, ралешнікі, хрыстоснікі (БелСЭ, 2, 569). Больш верагодна валоўнікі < *валхвоўнікі; параўн. рус. волхвылюдзі, якія ходзяць па сёлах і славяць бога’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пато́мства, -а, н., зб.

1. Маладое пакаленне ў адносінах да старэйшых, бацькоў.

Не пакінуў патомства (не меў дзяцей). Жаўна са сваім патомствам (з дзіцянятамі).

2. Людзі будучых пакаленняў.

Подзвігі народа будзе помніць удзячнае п.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

рассудзі́ць, -суджу́, -су́дзіш, -су́дзіць; -су́джаны; зак.

1. каго-што. Разабраўшы абставіны, факты, вырашыць, хто правы, хто вінаваты.

Р. спрэчку.

Людзі нас рассудзяць.

2. Абдумаць, рашыць, разважыць.

Сама сабе рассуджу.

|| незак. рассу́джваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Паля́нцы, паляўцы́людзі, якія жывуць у бязлеснай мясцовасці’ (Сл. ПЗБ). Да поле, параўн. паляне.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

жыллё, -я́, н.

1. Месца, дзе жывуць людзі; населенае месца.

Недалёка ад жылля.

2. Памяшканне (дом, хата, пакой і інш.), у якім хто-н. жыве.

Атрымаць ж.

Будаваць ж.

|| прым. жыллёвы, -ая, -ае.

Жыллёвыя ўмовы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)