раўні́нны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да раўніны, уласцівы ёй. Раўнінныя рэкі. Раўнінны клімат. □ Наташа прыехала на Каўказ з далёкага раўніннага краю. Каваль. Ранняе расістае сонца асвяціла нам раўніннае, ніколі намі не бачанае, поле, акаймаванае густым цёмным колам лесу. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
старчако́м, прысл.
Стаўма, вертыкальна, старчма. Падняўшы гарачы прэнт .. і трымаючы яго старчаком, як свечку, каваль падышоў бліжэй да хлапца. Кулакоўскі. // Тарчма (пра валасы, шчаціну і пад.). Валасы стаяць старчаком, як іголкі ў вожыка, мне іх ніколі не ўдавалася прычасаць. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Няўчо́м (не въ чомъ) ’ах як; вось чаму; вось табе (і)’ (Нас.), ’нездарма’ (Барцоўскі, Шляхціц Завальня), неўчом ’нездарма, то-та ж’ (ТС), параўн. польск. niewczym, niewczymci ’тс’. Першаснае спалучэнне, раскрытае Насовічам, што было заменена пазней спалучэннем у нечым (гл. нешта), польск. w nieczym ’у чымсьці’, далей ’не ўпустую’, ’нездарма’ (Брукнер, 362). Карскі (2–3, 453) цытуе народныя песні з формамі учом: учом ты ни цвила? у чом замуж ни ишла?, якія дэманструюць першаснае спалучэнне; у тым жа значэнні ’чаму’, гл. чом: чом ты, каваль, ни куеш (там жа). Параўн. няўком.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абру́бак, ‑бка, м.
Адсечаная частка чаго‑н. (дрэва, палена і пад.). Я са злосці схапіў абрубак калодкі і з усёй сілы шпу[р]нуў. Каваль. // Тое, ад чаго адсечана частка. Кручынавы мыліцы ляжалі на зямлі, а ён стаяў па адной назе, абапёршыся абрубкам другой на гусеніцу. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кля́тва, ‑ы, ж.
1. Урачыстае абяцанне, запэўненне. Клятва вернасці. □ Прад народам і радзімай Клятвай вернай, нерушымай Паклянуся я. Колас. Я кожны раз даваў сабе клятву: усе сілы аддаць за справу майго бацькі — старога шахцёра, падпольшчыка... Каваль.
2. Уст. Тое, што і кляцьба (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кум, ‑а, м.
Хросны бацька ў адносінах да бацькоў хросніка і да хроснай маці. Кумы панеслі да папа хрысціць. Чакаючы, пакуль прынясуць чалавека з новым імем, сталі людзі гаварыць аб усім свеце. Каваль.
•••
Кум каралю (іран.) — пра вольнага, ні ад каго не залежнага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цно́та, ‑ы, ДМ цноце, ж.
1. Маральная чысціня; строгасць у маральных адносінах. Адчуваю калючую адзіноту І давер дзіцячы, і сталую цноту. Янішчыц. / у перан. ужыв. Чуецца тады ў той песні, як шасцяць спелыя каласы і туліць цноту стары бор... Каваль.
2. Дзявочая нявіннасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цыганы́, ‑оў; адз. цыган, ‑а, м.; цыганка, ‑і, ДМ ‑нцы; мн. цыганкі, ‑нак; ж.
Народнасць індыйскага паходжання, якая жыве часцей за ўсё качавымі і паўкачавымі групамі ў Еўропе, Азіі і Афрыцы. Цэлымі табарамі, у вялікіх палатняных будках, праязджалі чорныя, асмаленыя сонцам цыганы. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Suae quisque fortunae faber
Кожны сам каваль свайго лёсу.
Каждый сам кузнец собственной судьбы.
бел. Куй сам свой лес. Якую кашу зварыш, такую і еш. Як пасцелеш, так і выспішся. Па Хомку і шапка.
рус. Каждый человек кузнец своего счастья. Счастье у каждого под мозолями лежит.
фр. Chacun est artisan de sa propre destinée (Каждый создатель/кузнец собственной судьбы).
англ. Every man is the maker of his own fortune (Каждый сам творец своего счастья).
нем. Jeder ist seines Glückes Schmied (Каждый кузнец своего счастья).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
пасёлак, ‑лка, м.
Населены пункт гарадскога тыпу. Рыбацкі пасёлак. Чыгуначны пасёлак. □ З навін у Чмараве тое, што нядаўна Чмарава разбілі: адных — на пасёлкі, другіх — на хутары. Каваль. Увесь пасёлак разросся, абзеляніўся і нагадвае далекаваты прыгарад. Кулакоўскі. Амяльян агібае хутаркі і пасёлкі, выбірае глухія дарожкі і сцежкі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)