потёмки ед. нет по́цемкі, -мак, ед. по́цемак, -мку м.;

в потёмках папацёмку, упо́цемку;

◊

в потёмках у няве́данні, у по́цемках;

чужа́я душа́ — потёмки посл. ≅ у душу́ не ўле́зеш; чужа́я душа́ як лес; чалаве́к — не арэ́х, не раску́сіш.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Бабіна душыца ’расліна Origanum, Origanum vulgare, мацярдушка’ (Нас., Кіс.), таксама душанка, мацярдушка, мацержанка, мацеранка і г. д. (Кіс.). Рус. души́ца, ду́шка, материнка і г. д., укр. душиця, душинка, духовий цвіт, душниця, материнка, материска (гл. Макавецкі, Sł. botan., 250). Падобныя назвы і ў іншых славян (параўн. серб.-харв. бабина дубчица, боља душица; Сіманавіч, 329). Вельмі часта Origanum мае аднолькавыя назвы з Thymus ’чабор’. Параўн. для апошняга бел. мацярдушка, мацержанка, укр. материдушка, материна душка, материнка і г. д. (Макавецкі, Sł. botan.). Да бел. назваў для Origanum вельмі падобныя серб.-харв. і балг. назвы для Thymus: серб.-харв. душинка, мајчина душица, материнка і асабліва для Thymus serpyllum: бабина душа, бабина душица, бабља душа (душица), бабја душа (душица), бакина душица і г. д. (Сіманавіч, 467–468), балг. бабина душица (БЕР, 1, 23). Параўн. таксама (для Thymus) чэш. mateřídouška, mateří dúška, славац. materina dúška, ст.-польск. macierzą duszka (Махэк, Jména rostl., 202). Новатны (SP (Brno), 13 (A12), 35–36) спасылаецца на лац. (VII ст.) matris animula «Thymus» і лічыць, што назвы тыпу mateřídouška — пераклад з лац. У аснове назвы ляжыць уяўленне (вядомае з фальклору) пра душу памерлай маці, якая вяртаецца да дзяцей у выглядзе кветкі. Можна меркаваць, што і бел. назва для Origanum такога ж паходжання («душа бабулі»). Не вельмі пераконвае думка Даля і Мяркулавай, Очерки, 139–140, што назвы тыпу душица, душка і г. д. — вытворнае ад дух, душистый («пахучая расліна»). Здаецца, што гэта пазнейшая ад’ідэацыя. Гл. Краўчук, БЛ, 1974, 6, 66.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

азія́т, ‑а, М ‑яце, м.

1. Карэнны жыхар Азіі.

2. Уст. зневаж. Грубы, жорсткі, некультурны чалавек. Ці ж чалавек ён? азіят, Душа зацятая, ліхая, Такіх паноў і свет не знае. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

боле́ть​II несов. (об ощущении боли) бале́ць;

у него́ боли́т голова́ у яго́ балі́ць галава́;

◊

душа́ боли́т душа́ балі́ць;

что у кого́ боли́т, тот про то и говори́т погов. што каму́ ру́піць, той аб тым і жу́піць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дро́бны, -ая, -ае.

1. Невялікі па велічыні, памеры, вартасці.

Дробная жывёла.

Д. почырк.

Дробныя грошы.

2. Які складаецца з невялікіх па велічыні аднародных часцінак.

Д. дождж.

Д. пясок.

3. Невялікі, маламоцны і малазначны ў эканамічных і грамадскіх адносінах.

Дробная гаспадарка.

Д. вытворца.

4. Неістотны, які не мае вялікага значэння.

Дробныя факты.

5. перан. Мізэрны, нікчэмны, нізкі.

Дробныя інтарэсы.

Дробная душа.

|| наз. дро́бнасць, -і, ж. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

акая́нны, ‑ая, ‑ае.

1. Пракляты, адхілены царквою, грахаводны, паганы. // Бесчалавечны, жорсткі, ганебны. Акаянная душа. Акаянны чалавек. // Ужываецца як лаянкавае слова. Ірад акаянны.

2. у знач. наз. акая́нны, ‑ага, м. Жорсткі, ганебны чалавек.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

rogaty

rogat|y

рагаты;

bydło ~e — рагатая жывёла;

dusza ~a — непакорная душа

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

bosom [ˈbʊzəm] n.

1. жано́чыя гру́дзі

2. грудзі́на (кашулі, сукенкі)

3. ло́на;

in the bosom of one’s family у ло́не сваёй сям’і́

4. сэ́рца, душа́

5. па́зуха;

in one’s bosom за па́зухай

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

вон,

1. прысл. Прэч, на двор. Выгнаць з хаты вон.

2. выкл. Ужываецца ў значэнні загаду выйсці. Вон адсюль! — Вон, каб мае вочы вас не бачылі!.. Ракітны.

•••

Вон з вачэй — прэч.

Дух вон з каго гл. дух.

(Хоць) душа вон гл. душа.

З рук вон — а) дрэнны; вельмі дрэнны. Ледзь Морж прыпоўз назад і — плюх! — у мора. Адлежваўся, бядак, нямала дзён. Каханне атрымалася — з рук вон. Корбан; б) вельмі, надта. Абстаноўка, шчыра кажучы, з рук вон дрэнная. Дзенісевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пе́цца, пяецца; незак.

1. безас. Пра настрой, жаданне пець; спявацца. Ты мне ўручыла сэрца — Душа ў цябе мая: Калі табе пяецца — Мне весела ўдвая. Непачаловіч.

2. Зал. да пець (у 1, 5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)