Вершнячкі́ мн. л. ’верхнія фіранкі’ (Мат. Гом.) утворана ў выніку пераносу значэння паводле сумежнасці; параўн. вяршні́к ’верхні вушак у акне’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзірва́н
(літ. dirvónas)
верхні слой глебы, густа зарослы травой; пласт, выразаны з гэтага слоя.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
uppermost
[ˈʌpərmoʊst]
1.
adj.
1) найвышэ́йшы, са́мы ве́рхні
2) найважне́йшы
3) наймацне́йшы, найвыдатне́йшы
2.
adv.
1) найвышэ́й
2) найважне́й
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Вярох ’верх прадметаў, на які можна пакласці што-небудзь’ (Нік. Заг.), паўн.-рус. (паўсюдна) верех ’верх’; ’верхні паверх дома’; ’гара (у будынку)’; ’верхні слой, паверхнасць’. Відаць, бел. лексема складае адзіны бел.-рус. арэал. Гук ‑о‑ другасны, новы; ён узнік паміж дзвюма зычнымі, збег якіх цяжка вымаўляецца (Карскі, 1, 201). Параўн. гэту з’яву ў інш. словах: ваўк. zubiòr ’зубр’ (Федар., 1), лід. мудзʼор ’мудры’ (КЭС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паве́рхня, ‑і, ж.
1. Вонкавы бок (звычайна верхні) чаго‑н. Паверхня металу. Паверхня кары галаўнога мозга. □ Вячэрняе сонца свяціла ў пакой, і на паліраванай паверхні стала засталася чорная бліскучая палоска. Шыцік. // Верхні пласт, слой чаго‑н. Паверхня вады. Паверхня снегу. □ [Дождж] ласкава барабаніў па парусіне, шамацеў па паверхні ракі. Шамякін. // Сукупнасць гор, нізін; рэльеф. Раўнінная паверхня. Паверхня Беларусі. □ Паверхня Марса фатаграфавалася ў праменях рознага колеру. «Беларусь».
2. У геаметрыі — мяжа, якая аддзяляе геаметрычнае цела ад знешняй прасторы або ад іншага цела. Паверхня шара. Цыліндрычная паверхня.
•••
Выйсці (усплыць) на паверхню гл. выйсці.
Слізгаць па паверхні гл. слізгаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
óber
a
1) ве́рхні, вышэ́йшы
2) гало́ўны, старэ́йшы, вярхо́ўны
die ~en Schúlklassen — старэ́йшыя кла́сы шко́лы
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
гле́ба
1. Верхні слой зямлі, багаты перагноем (БРС).
2. Кавалак зямлі, глыба, зямля, грунт (Гарб.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Смята́нка памянш. ‘смятана’, ‘верхні густы і тоўсты слой малака, вяршкі’ (ТСБМ, Ласт., Байк. і Некр., Сл. ПЗБ). Да смятана (гл.); у другім значэнні паланізм, параўн. польск. śmietanka ‘вяршкі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вярхо́ўны ’вышэйшы’ (БРС, КТС, Касп.), укр. верховний ’тс’, рус. верховный ’верхні’; ’тоўстае палатно са зрэб’я’; ’жыхар з вярхоўя ракі’; ’конны’, ст.-рус. верховный, вьрховьний, вьрьховнии, връховный ’верхні; ’вышэйшы, галоўны’; ’конны’; ’палацавы’ (з X ст.), славен. vrhǫ́ven, серб.-харв. вр̀ховни, макед. врховен, балг. върховен ’вярхоўны’. Да ст.-слав. прыметніка врьховьнии ’галоўны, вышэйшы’ (у царкоўным сэнсе). Відавочна, царкоўнаславянізм; гл. Шанскі, 1, В, 69. Утворана ад врьхъ і суф. ‑ьn‑ъ. Крукоўскі (Уплыў, 110) мяркуе, што бел. лексема — калька з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гле́ба
(лац. gleba = грудка зямлі)
1) верхні пласт зямлі, на якім расце расліннасць;
2) перан. аснова, апора.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)