абгні́сці, ‑гніе; зак.
Стаць зверху або з краёў гнілым. Абгніў, абваліўся паркан. Праўда,.. [Алеся] сама пакрысе яго расцягала, калі не стала чым паліць у печы. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пабядне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць бедным, бяднейшым. [Халуста:] — Думаеш, пан пабяднее, калі ты з яго шкуры тры галаскі адарвеш! Ліха матары яго! Цэлы будзе! Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паднача́ліцца, ‑люся, ‑лішся, ‑ліцца; зак.
Стаць падуладным; падпарадкавацца. [Тоўхарт] тлумачыў Эльзе пра ўсё, што траплялася на дарозе, і ёй было прыемна падначаліцца ўладзе свайго мужа. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папрыгажэ́ць, ‑эю, ‑зеш, ‑ае; зак.
Стаць прыгажэйшым. За тры гады Даша падрасла і папрыгажэла. Асіпенка. Разросся горад над Пінай, паглынуў ваколіцы, упарадкаваўся, папрыгажэў. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расхаладзе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм. Стаць раўнадушным, халодным да каго‑, чаго‑н. [Віктар Сяргеевіч:] — А я ўжо хацеў падумаць благое: расхаладзела піянерыя да таямніцы кургана. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схалада́ць, ‑ае; зак.
Разм.
1. безас. Пахаладаць. Ноччу схаладала. Пад нагамі хрумсцеў тонкі лядок. Новікаў.
2. Змерзнуць. Ногі схаладалі на марозе. // Стаць халодным. Страва схаладала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
счарві́вець, ‑ее; зак.
Стаць чарвівым. А перабольшваць гною нельга, бо калі перабольшыш, дык бульба счарвівее, а ячмень ці яшчэ якая збажына пабуяе і вылежа. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Перабіндзюга́цца ’ад гультайства стаць бадзягай’ (Нас.). Да пера- (гл.) і біндзюга́цца ’быць гуляшчым, бадзякай, гультаём’, якое ад біндзюга(йла) (гл.) < літ. biñdė ’гультай’, bìndza ’гультай, нядбайнік; бадзяка’ (Аткупшчыкоў. Лекс. балтызмы, 34–35; Лаўчутэ, Балтизмы, 59). Параўн. таксама бі́ндус ’гультай’, біндзю́к ’хлапчук — гультай і гарэза’, укр. бинджук ’гультай, абібок’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саве́ць ’рабіцца вялым, санлівым ад зморанасці’ (ТСБМ), часцей асаве́ць (гл.). Рус. сове́ть ’быць ачмурэлым, падкочваць вочы’, польск. sowieć ’станавіцца асавелым, смутным’. Да сава, першапачаткова ’стаць такім, як сава’, таму што совы, актыўныя ноччу, днём становяцца апатычнымі і соннымі. Гл. Праабражэнскі, 1, 664; 2, 348; Фасмер, 3, 162; Борысь, 567.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ста́лы ‘салідны, дарослы’, ‘грунтоўны’, ‘пастаянны, нязменны’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Гарэц., Касп., Байк. і Некр., Сцяшк., Сл. ПЗБ, Федар. 4, Сержп. Прымхі, Варл.). Укр. ста́лий, польск. stały ‘пастаянны, нязменны’, чэш. stalý, славац. stály, серб.-харв. ста́лан, славен. stȃlen ‘тс’. Да стаць, першапачаткова незалежны дзеепрыметнік прошлага часу; гл. Сной₁, 604.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)