простыя бялкі насення злакаў і зялёных частак раслін. Раствараюцца ў разбаўленых к-тах і шчолачах, не раствараюцца ў нейтральных растваральніках. З’яўляюцца запаснымі бялкамі, якія разам з праламінамі назапашваюцца ў эндасперме насення. Найб. вывучаны глутэнін пшаніцы і ячменю, арызепін рысу і глутэліны кукурузы. Глутэліны багатыя астаткамі глутамінавай к-ты і лізіну; добра засвойваюцца арганізмам чалавека і жывёл.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Каланты́рыцца ’валаводзіцца’ (міёр., Нар. сл.). Добра вядомае ў розных значэннях у паўн. і ўсх. гаворках. Рус.варонеж., валаг.колотырить ’займацца нязначнай пустой справай’, арханг. ’бадзяцца без справы’ і мн. інш. Утворана ад колотить з экспрэсіўнай суфіксацыяй. Відавочна, сумесная бел.-рус. інавацыя, аднак геаграфія слова не выключае магчымасці рэалізацыі старой слав. тэндэнцыі; серб.-харв.клата́рити се ’вандраваць, бадзяцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лацно ’добра, лёгка’ (полац., Хрэст. дыял.; паст., лаг., Сл. паўн.-зах.; міёр., Нар. сл.), ст.-бел.лацно, лацный (1502 г.) ’лёгкі, зручны, прыхільны’ і інш. запазычаны са ст.-польск.łacno, łacny (Жураўскі, SlOr, 10 (1), 1961, 40; Карскі, Труды, 312; Булыка, Лекс. запазыч., 194) < latjьnъ < latjati, параўн. славен.lȃčati se, серб.-харв.ла̏пати ’хапацца, браць’ (Слаўскі, 4, 413–414).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Любата́, любута́, любота́ ’тое, што люба, што выклікае прыемнае ўражанне, захапленне’, ’асалода, прыемнасць’, ’прыгожасць, прывабнасць’, ’раскоша, хараство’ (ТСБМ, Мядзв., Шат., Касп., ТС, Ян.; міёр., З нар. сл.; КЭС, лаг.; брасл., карэліц., Сл. ПЗБ), ’добра’ (калінк., З нар. сл.). Укр.любота́ ’асалода, задавальненне’, рус.любота, серб.-харв.љу̀ботан ’чалавечны’, уласнае імя Ljubota. Прасл.lʼubota (Трубачоў, Эт. сл., 15, 179).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паня́ць ’тое ж, што і зразумець’ (ТСБМ), ’абучыцца добра якому-н. рамяству; заліваць вадою; уступіць у шлюб’ (Нас.), ’заліць вадою; зразумець’ (Бяльк., Юрч.), ’зразумець, злавіць, знайсці’ (Сл. ПЗБ), поня́ць ’злавіць’ (ТС), поня́цца ’узяцца; набрацца, пакрыцца, праявіцца’ (ТС). Дэрыват з прыстаўкай po‑ ад прасл.jęti з устаўным н. Гл. узяць. Значэнне ’зразумець’ — семантычнае запазычанне з рус.понять ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Райдо́ліць ’гаварыць недарэчнае’, ’гаварыць лухту, бязглуздзіцу’ (Сл. ПЗБ), рэ́йдаць ’тс’ (Сл. ПЗБ; шчуч., Нар. сл.): баба рэйдае (Сл. ПЗБ). Параўн. укр.райдати ’пляткарыць’, польск. экспр. rajdać ’доўга размаўляць з добра знаёмым, пляткарыць’, польск. жарт. rajdać ’раіць’. Курцова выводзіць польскія формы, якія могуць мець сувязь з адпаведнымі ўкраінскімі, з ням.reden ’гаварыць, размаўляць’ (Курцова, Polszczyzna, 223). Гл. рэйдаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
refined
[rɪˈfaɪnd]
adj.
1) ачы́шчаны, рафінава́ны
refined sugar — рафінава́ны цу́кар
2) удаскана́лены
3) з даліка́тнымі мане́рамі, гу́стам; даліка́тны; до́бра ўзгадава́ны
refined manners — даліка́тныя мане́ры
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
relate
[rɪˈleɪt]1.
v.t.
раска́зваць, апавяда́ць
2.
v.i.
1) даты́чыцца
2) мець дачыне́ньне, сыхо́дзіцца
He relates well to people — Ён до́бра сыхо́дзіцца зь людзьмі́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
first-rate
[,fɜ:rstˈreɪt]1.
adj.
1) першакля́сны, першара́дны
of first-rate importance — першара́днае ва́жнасьці
2) informal даскана́лы, ве́льмі до́бры
2.
adv.
ве́льмі до́бра выда́тна
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
арыенці́р
(ням. Orientier, ад лац. oriens, -ntis = усход)
1) добра бачны на мясцовасці прадмет або элемент рэльефу, па якім можна вызначыць сваё месцазнаходжанне, знайсці пэўны аб’ект;
2) перан. кірунак дзейнасці, мэта, устаноўка (напр. выбраць надзейны а.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)