а́драс, -а, мн. -ы́, -о́ў м.
1. Надпіс на паштовым адпраўленні, які называе атрымальніка і месца назначэння.
Дакладны а. на пасылцы.
Зваротны а. — гэта адрас адпраўшчыка.
2. Месцазнаходжанне, месцажыхарства, а таксама абазначэнне, назва месцазнаходжання, месцажыхарства.
Службовы а.
Пісаць на а.
3. Пісьмовае прывітанне ў гонар якой-н. урачыстай падзеі, юбілею.
Віншавальны а.
|| прым. а́драсны, -ая, -ае.
○
Адрасны стол — установа, якая рэгіструе асоб, што жывуць у пэўнай мясцовасці, і выдае даведкі пра іх месцажыхарства.
Адрасная кніга — кніга са спісам адрасоў асоб і ўстаноў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ка́са, -ы, мн. -ы, кас, ж.
1. Аддзяленне ў банку і іншых установах, дзе праводзяцца грашовыя аперацыі; памяшканне, дзе знаходзіцца гэта аддзяленне.
Разлічыцца ў касе.
Білетная к.
Магазінная к.
2. Наяўныя грошы ўстановы, прадпрыемства.
Здаць касу.
3. Апарат, на якім адціскаюцца квіткі з указаннем атрыманай сумы, а таксама кабінка, месца, дзе знаходзіцца гэты апарат і работнік, які яго абслугоўвае.
Выбіць у касе булку хлеба.
4. У друкарскай справе: скрынка з наборам друкарскага шрыфту (уст.).
Наборная к.
|| прым. ка́савы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
рэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й; незак., на што.
1. Адказваць якім-н. чынам на раздражненне, уздзеянне звонку.
Сэрца па-рознаму рэагуе на фізічную нагрузку.
2. Праяўляць свае адносіны да чаго-н.
Р. на скаргу.
|| зак. прарэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й, зрэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й і адрэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й (да 2 знач.; разм.).
|| наз. рэагава́нне, -я, н. і рэа́кцыя, -і, ж.
Рэагаванне вока на святло.
Гэта навіна выклікала ў людзей дваякую рэакцыю.
|| прым. рэакты́ўны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
шкадава́ць, -ду́ю, -ду́еш, -ду́е; -ду́й; незак.
1. каго (што). Адчуваць жаль, спагаду да каго-н.
Ш. бежанцаў.
2. каго-што і чаго. Берагчы, ашчаджаць, скупіцца, не даваць.
Людзі не шкадавалі жыцця для абароны айчыны.
Ш. грошы або грошай.
3. аб чым і з дадан. Смуткаваць, бедаваць з прычыны чаго-н.
Ш. аб зробленых памылках.
Шкадую, што не пайшоў у тэатр.
4. з інф. Не адважвацца што-н. зрабіць.
Я шкадую зразаць гэта дрэва.
|| зак. пашкадава́ць, -ду́ю, -ду́еш, -ду́е; -ду́й; -дава́ны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
шту́ка, -і, ДМ -ўцы, мн. -і, штук, ж.
1. чаго. Цэлы, некрануты, непачаты яшчэ прадмет, выраб (звычайна пра рулон тканіны).
Ш. сукна, палатна.
2. Асобны прадмет з шэрага аднародных.
Некалькі штук яблыкаў.
3. Наогул пра рэч, прадмет, якую-н. з’яву ці чалавека (разм., жарт. або неадабр.).
Набыты вопыт — гэта добрая ш.
Адразу відаць, што ён за ш.
4. перан. Незвычайны ўчынак, выхадка, выдумка (разм.).
Кінь свае каварныя штукі!
Вось дык ш.!
|| памянш. шту́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
го́рче сравнит. ст.
1. нареч. гарчэ́й;
во рту ста́ло ещё го́рче у ро́це ста́ла яшчэ́ гарчэ́й;
2. прил. гарчэ́йшы;
э́тот лук го́рче гэ́та цыбу́ля гарчэ́йшая;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
наме́рен в знач. сказ. / я наме́рен э́то сде́лать я ма́ю наме́р (ма́юся) гэ́та зрабі́ць;
что вы наме́рены де́лать? што вы мярку́еце (збіра́ецеся, ду́маеце, ма́еце) рабі́ць?;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
по́льза кары́сць, -ці ж., мн. нет;
извле́чь по́льзу займе́ць (атрыма́ць) кары́сць;
в по́льзу на кары́сць;
э́то говори́т в его́ по́льзу гэ́та гаво́рыць на яго́ кары́сць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
неве́жественный не́вуцкі; (необразованный) неадукава́ны; (некультурный) некульту́рны; (несведущий) недасве́дчаны; (тёмный) цёмны;
э́то неве́жественно гэ́та не́вуцтва;
неве́жественное отноше́ние не́вуцкія (некульту́рныя) адно́сіны;
неве́жественный челове́к не́вук;
неве́жественные лю́ди не́вукі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
ста́ться сов., разг. ста́цца, зрабі́цца, зда́рыцца;
◊
мо́жет ста́ться мо́жа быць;
с тебя́ (с него́) ста́нется ты (ён) (гэ́та) мо́жаш (мо́жа), ад цябе́ (яго́) мо́жна чака́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)