Сакольнік ’расліна ястрабок зонцічны, Hieracium umbellatum L.’ (Кіс.). Рус.соко́лья трава ’тс’, сокольніка ’Hieracium pilosella L.’, серб.-харв.соколова трава ’Hieracium cymosum L.’, польск.jastrzębiec, чэш.jestřábník ’Hieracium’. Да сокал (гл.). Антычная назва для Hieracium і блізкіх раслін ўтворана ад грэч.ίεφαζ ’ястраб’, таму што існавала павер’е, што ястрабы і сокалы для вастрыні зроку ужываюць сок гэтых раслін; гл. Махэк, Jména rostl., 232. Аднак, назва можа тлумачыцца тым, што вялікая колькасць гэтых раслін расце на значнай вышыні, дае водзяцца ястрабы і сокалы (Сіманавіч, 232).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
decha
dech|a
ж.разм. дошка (вялікая);
wieś zabita ~ami — забітая вёска; глухамань;
pijany w ~ę — п’яны ў дошку (у дым);
naciskać gaz do ~y — газаваць; рабіць максімальную хуткасць; ціснуць педаль хуткасці да ўпору
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
лы́жкаж. ло́жка;
◊ праз гадзі́ну па ча́йнай лы́жцы — че́рез час по ча́йной ло́жке;
гато́ў у лы́жцы вады́ ўтапі́ць — погов. гото́в в ло́жке воды́ утопи́ть;
л. дзёгцю ў бо́чцы мёду — погов. ло́жка дёгтя в бо́чке мёда;
вялі́кая л. рот дзярэ́ — посл. больша́я ло́жка рот дерёт;
дарага́я л. к абе́ду — посл. дорога́ ло́жка к обе́ду
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стра́таж.
1. (лишение чего-л.) поте́ря;
с. крыві́ — поте́ря кро́ви;
с. зро́ку — поте́ря зре́ния;
с. працаздо́льнасці — поте́ря трудоспосо́бности;
2. (пропажа) уте́ря, поте́ря;
3. убы́ток м.; уще́рб м.;
пане́сці ~ту — понести́ убы́ток (уще́рб);
4. утра́та, поте́ря;
смерць вучо́нага — вялі́кая с. — смерть учёного — больша́я утра́та (поте́ря);
◊ цярпе́ць ~ту — быть в убы́тке, нести́ поте́ри
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
БАЛТУ́ШЫС (Baltušis) Юозас
(сапр.Альбертас Юазенас; 27.4.1909, г. Рыга — 4.2.1991),
літоўскі пісьменнік. Нар. пісьменнік Літвы (1969). Аўтар кніг апавяданняў і нарысаў «Тыдзень пачынаецца добра» (1940), «Дзяцеліна» (1943), «Пра што ў песні не пяецца» (1959), «Валюсе патрэбны Алексас» (1965), «Па сцяжынах бацькоў і братоў» (1967), «Вялікая луста хлеба» (1974), п’ес «Спяваюць пеўні» (1947), «Раннім ранкам» (1953), раманаў «Прададзеныя гады» (т. 1, 1957; Дзярж. прэмія Літвы 1957; бел.пер. А.Астрэйкі і О.Главацкене 1961; т. 2, 1969), «Сказанне пра Юзаса» (1979; Дзярж. прэмія Літвы 1980) і інш.Гал. тэматыка яго твораў — гіст. лёс, жыццё літоўскага сялянства, яго духоўнае багацце. Па творах Балтушыса створаны фільмы «Жывыя героі», «Вянок з дубовых лістоў» (1976).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕ́НЫ,
крывяносныя сасуды, па якіх кроў цячэ да сэрца ад органаў і тканак. Усе вены, акрамя лёгачных і пупочнай, нясуць вянозную кроў. Па венах пераносяцца пажыўныя рэчывы са страўнікава-кішачнага тракту і гармоны з залоз унутранай сакрэцыі, а з тканак арганізма выдаляюцца вуглякіслы газ і інш. прадукты распаду. Самыя вялікія вены ў арганізме чалавека — полыя верхняя і ніжняя. Яны ўпадаюць у правае перадсэрдзе. Ціск і скорасць руху крыві ў венах ніжэйшыя, а ёмістасць удвая большая, чым у артэрыях. Вялікая роля ў гемадынаміцы вянознай крыві належыць клапанам, якія ўяўляюць сабой складкі ўнутранай абалонкі вен. Сценкі вен складаюцца з трох слаёў: унутранага — з эпітэлію і злучальнай тканкі, сярэдняга — з гладкіх мышцаў, вонкавага — са злучальнай тканкі, у якой шмат эластычных валокнаў. Гл. таксама Крывяносная сістэма.
1.што. Прымацаваць цвікамі што‑н. Трактарыст і калгасны музыка Данік Краўчук мерыўся прыбіць шчыток, трымаючы напагатове ва ўзнятых руках цвікі і сякеру.Дуброўскі.[Дарафей] сам зрабіў шпакоўаю і сам прыбіў яе на грушы.Даніленка.
2.што. Прыціснуць, прыгнуць да зямлі (ветрам, дажджом, градам і пад.). Кроплі [дажджу] весела сыпаліся на твар, на машыну, прыбілі пыл.Мележ.Ігліцу ў лесе дождж прыбіў.Нядзведскі.
3.каго-што. Прыгнаць, прынесці да якога‑н. месца (сілай вады і ветру). [Міхалу Сцяпанавіч у] часам здавалася, што Генадзь нечым падобны на той плывучы прадмет, які вялікая вада гушкае на хвалях, пакуль не прыб’е да берага.Сабаленка./убезас.ужыв.Яшчэ днём я заўважыў, што за згібам ракі да берага прыбіла бервяно.Корбан.[Васіль:] — Давайце пойдзем паўз бераг, можа дзе яго [човен] прыбіла на завароце.Скрыпка.
4.каго. Разм. Пабіць; ударыць. Юрка заўважыў, што ідуць вартаўнікі, ускочыў на каня і паімчаўся, а яго таварыша вартаўнікі злавілі і прыбілі да паўсмерці.Кулакоўскі.// Забіць. Толяк змагаўся з жаданнем прыбіць тут жа на месцы ненавіднага чалавека.Чорны.
5.перан.; каго. Пазбавіць сілы, волі; вельмі моцна ўздзейнічаць. Толькі гора, вялікая сацыяльная несправядлівасць прыбіла.. [Лявона], зрабіла ўчарнелым, як зямля.«ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)