шала́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

Разм. неадабр. Бадзяцца, швэндацца. Замест таго, каб шалацца па станцыі, што было нават і небяспечна, настаўнікі прыпыніліся ў лесе на высокім узгорку над балотам, — адпачыць ды хоць трохі абмеркаваць сваё становішча. Колас. [Драч:] Проста салдат вунь колькі шалаецца па Піцеру, то няўжо кожнага на такі пачастунак? Губарэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шо́сты, ‑ая, ‑ае.

1. Ліч. парадк. да шэсць. І тут Сцёпка не выказаў здзіўлення. — А я, каб паступаў, то наступаў бы ў шосты клас. Колас. І вось перад намі купэ шостага вагона плацкартнага. Васілёнак.

2. у знач. наз. шо́стая, ‑ай, ж. Шостая частка. Адна шостая.

3. у знач. пабочн. шо́стае.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

воз в разн. знач. воз, род. во́за м.;

воз дров воз дроў;

воз новосте́й перен. воз наві́н;

◊

что с во́за упа́ло, то пропа́ло посл. што з во́за упа́ла, то́е прапа́ла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

прегра́да

1. (то, что преграждает путь) перагаро́дка, -кі ж., перашко́да, -ды ж.; (помеха) замі́нка, -кі ж.;

2. перен. перашко́да, -ды ж.;

3. анат. перапо́на, -ны ж.;

грудобрюшна́я прегра́да грудабрушна́я перапо́на;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

разоблаче́ние

1. (действие) раздзява́нне, -ння ср., распрана́нне, -ння ср.;

2. (действие) выкрыццё, -цця́ ср., выяўле́нне, -ння ср.; см. разоблача́ть;

3. (то, что разоблачает) выкрыццё, -цця́ ср.;

опубликова́ть разоблаче́ние апублікава́ць выкрыццё;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

щу́ка ж. шчупа́к, -ка́ м.;

◊

на то и щу́ка в мо́ре, чтоб кара́сь не дрема́л посл. на то́е і каты́, каб мы́шы лататы́; на то́е і саба́ка, каб за́йца ганя́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

поигра́ть сов.

1. (развлечься, позабавиться) пагуля́ць, (долго, неоднократно) папагу́льваць, папагуля́ць;

2. (на музыкальном инструменте) пайгра́ць, (долго, неоднократно) папайгра́ць;

3. (обращаться какое-то время с каким-л. предметом как с игрушкой) пагуля́ць (з чым); (долго, неоднократно) папагу́льваць (з чым), папагуля́ць (з чым), пазабаўля́цца (з чым);

4. (обращаться какое-то время с кем-, чем-л. легкомысленно, несерьёзно) пажартава́ць, пазабаўля́цца (з кім, з чым);

5. (на сцене) пайгра́ць;

6. (притворяться какое-то время) пагуля́ць (у што), павыдава́ць сябе́ за… (каго);

7. перен., в разн. знач. пайгра́ць;

8. (посверкать) пагуля́ць, папераліва́цца, пазіхаце́ць;

9. (попениться) папе́ніцца, паіскры́цца;

10. (о чувствах) пагуля́ць; пабурлі́ць; см. игра́ть.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Тож ’таксама’ (Некр. і Байк., Гарэц., Растарг., Сцяшк. Сл., Федар. 4), тож, то́жэ ’тс’ (ТС, Сл. ПЗБ), тож, то́же ’тс’ (Вруб.), то́жа ’тс’ (калінк., З нар. сл.; Жд. 1), то́жо ’тс’ (Сл. ПЗБ), тыж ’тс’ (зэльв., Нар. словатв.), ст.-бел. тожде ’так, таксама’ (Ст.-бел. лексікон), а таксама ў спалучэннях jak na tuoż ’як на зло’, tuoż tuoż, tuoż bo to ’значыцца, зразумела, сапраўды’ (Федар. 4), то́‑шта ’як жа’ (Воўк-Лев., Татарк.). Параўн. укр. дыял. тож ’таксама’, рус. то́же, дыял. тож ’тс’, польск. toż ’тое самае’, ’ж, жа’, ’вось’, старое ’таксама, тое ж’, чэш. дыял. tož ’значыцца, вось жа’, славац. дыял. tož ’менавіта, значыцца’, славен. torej ’тс’, ст.-слав. тоже, тожде ’таксама, дакладна, так, сапраўды’. Прасл. *to‑že ’дакладна тое’, параўн. літ. taĩgi ’такім чынам, значыцца’, для некаторых форм, магчыма, *to‑dje (з часціцай *‑dje/*dʼe няяснага паходжання) ’таксама, такім жа чынам’ (ESSJ SG, 2, 693–694, 667; Бязлай, 4, 191, 203–204; Борысь, 630, 639). Гл. то, тое 1, ж.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зе́рне, ‑я; мн. зерні, ‑яў і зярняты, ‑нят; н.

1. Дробны плод, семя злакаў; семя некаторых іншых раслін. Андрэй Сцяпанавіч запускаў руку то ў ячмень, то ў пшаніцу, перасыпаў з далоні на далонь зярняты, нюхаў іх. Бялевіч. // зб. Насенне хлебных злакаў. У гэтай будыніне хаваліся галоўныя калгасныя прадукты: зерне, бульба і гародніна. Колас. Камбайн рушыў. Пад нажамі яго зазвінела салома, у бункер пасыпаўся густы струмень важкага зерня. Дуброўскі.

2. Асобная частка, крупінка якога‑н. рэчыва. Хларафілавае зерне. Зерне пораху.

3. перан.; чаго. Зародак, ядро чаго‑н., зыходны пачатак. Водгулле ўсяго таго, што дзеялася на свеце, далятала сюды [у Палессе] .. з такімі напластаваннямі людской фантазіі, што ўжо трудна было вылушчыць з іх зерне праўды. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бразго́тка, ‑і. ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Разм.

1. Дзіцячая цацка, пры ўзмахванні якой утвараецца бразгат, шум. Дзікавіцкі, чакаючы абеду, сядзеў на рагу стала з ўнукам на каленях, які прытанцоўваў і стукаў бразготкай то аб стол, то па галаве дзеду. Дуброўскі.

2. толькі мн. (бразго́ткі, ‑так). Бомы, званочкі. Чуецца ржанне коней, звон бразготак і музыка. Козел. Не відаць было зухаватых «братоў», пралятаючых з форсам, з бразготкамі на падбадзёраным цуглямі і пугай кані. Крапіва.

3. Невялікі прадмет, які з’яўляецца аздобай. Пецька — піжон. Тыдзень есці не будзе, а бразготку ўпадабаную купіць. Мехаў. [Галя:] — А што гэта такое? Бразготкі нейкія? [Міход:] — Добрыя бразготкі. Гэта ж золата... Сабаленка.

4. Спецыяльная прылада для ўтварэння гукаў, падобных на трэск; трашчотка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)