сумятня́, ‑і, ж.

Бязладная беганіна, мітусня, клопаты. — Толя! — пачуў ён скрозь шум і сумятню пасадкі. Брыль. І хоць выгляд у людзей заклапочаны, адчуваецца, што іх радуе гэтая святочная сумятня. Палтаран. // перан. Хаос (пра думкі, пачуцці і пад.). У Максіма адразу ёкнула сэрца. Ён здагадаўся, аб чым пойдзе гутарка. Трэба рашацца, а ў душы яго — адна сумятня. Машара. // Паніка, перапалох. Лагчынай, алешнікам .. [Ганарацкі] прабраўся да сыраварні ў Дубовым гарадку, зняў варту, вызваліў палонных і ноччу нарабіў сумятні ў паліцэйскім гарнізоне. Грамовіч. Сумятня ў горадзе нарастала. Няхай. Улучыўшы хвіліну, стралою мільгануў .. [каршун] у паветры і ў момант вока схапіў кіпцюрамі куранё ды панёс у лес. Ой, якая паднялася тут сумятня, трывога! Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уня́ць, уйму, уймеш, уйме; уймём, уймяце; пр. уняў, уняла, ‑ло; зак., каго-што.

Разм.

1. Угаварыць або прымусіць каго‑н. супакоіцца, перастаць хвалявацца, крычаць, плакаць і пад. — Аўдоцця... — хоча перапыніць яе крык сам Анішчык, але дзе табе ўняць бабу, калі яна захацела пакрычаць. Мурашка. Нейкі час цяжкавата было аднавіць парадак, уняць гаваркіх. Кавалёў.

2. Суняць, супакоіць (пачуцці, боль і пад.). Я не супакойваў жанчыну, — я ведаў, што боль матчынага сэрца нельга ўняць нічым. Сачанка. Хлопец не можа ўняць дрыжыкаў. Навуменка. Уласнаю персонай Вяртаўся ён з раёна І смагі аніяк не мог уняць. Вітка. // Спыніць (кроў, слёзы). Спярша .. [тэлефаніст] прыклаў два пальцы к параненаму месцу, каб уняць кроў. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цяжэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; незак.

1. Станавіцца цяжкім (у 1–3 знач.) або больш цяжкім. Чым далей адыходзілі ад маёнтка, тым болей цяжэў мяшок з кнігамі. Каваленка.

2. Станавіцца цяжкім, рухацца, паднімацца, працаваць з цяжкасцю (пра часткі цела, галаву і пад.). Адчуўшы, як цяжэюць ногі, як калючым болем заходзіцца сэрца, .. [Косця] зразумеў, што яму не дагнаць .. [Надзю]. Лынькоў. Слесарэнка адчуваў, што яго хіліць у сон, што цела цяжэе, становіцца чужым. Бураўкін.

3. Набрыньваць, абвісаць. Пакрысе набрыньвалі вільгаццю і цяжэлі каляныя шынялі. Быкаў. // Налівацца сокам; спець. Прыязджайце, як маці-зямля Малаком сваю ніву напоіць — І колас цяжэе. Арочка. Была.. пара, блізкая да восені, калі ў садах пачынаюць цяжэць яблыкі. Адамчык.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Се́паць ‘тузаць, пацягваць за што-небудзь’ (браг., З нар. сл., Пятк. 2), ‘тузаць, намагацца’, ‘хутка нешта рабіць ці падымаць не пад сілу (Нар. Гом.; браг., Нар. словатв.), ‘торгаць’, ‘цяжка дыхаць’, ‘зло, з крыкам размаўляць’ (Ян.), се́пацца ‘злавацца’, укр. сі́пати ‘тузаць’, рус. дан. си́пать ‘цягнуць рыўкамі’, польск. siepać ‘торгаць, рваць’, н.-луж. sepaś ‘біцца (пра пульс, сэрца)’, серб.-харв. сепати се, себати се ‘тузацца’, балг. се́пвам ‘палохаць, прымушаць здрыгануцца’, дыял. се́пам съ ‘уздрыгваць’, макед. сепнува се ‘асякацца, раптоўна замаўкаць; слупянець’. Прасл. *sěpati ‘тузаць, торгаць’, параўноўваюць з літ. šaipýtis ‘насміхацца, здзеквацца; крывіць вусны’, што дае падставы разглядаць праславянскі дзеяслоў як ітэратыў з першаснай матывацыяй, захаванай у літ. šiẽpti ‘рабіць грымасы, рухі тварам’, што да і.-е. ḱei̯p‑ ‘рабіць рухі, моршчыць твар’, з тым жа коранем авест. saef‑ ‘махаць’, ст.-інд. śipra‑ ‘вусы’ (Борысь, Etymologie, 378). Паводле чаргавання вакалізму кораня сюды адносяць польск. siąpić ‘імжэць’ (Брукнер, 489), чэш. sapat se ‘гвалтоўна нападаць’, славац. sápať ‘торгаць’, славен. sópsti ‘пыхцець, цяжка дыхаць’, на аснове якіх выводзіцца прасл. *sap(a)ti, суадноснае з *sěpati (Сной у Бязлай, 3, 218), гл. сапці. Магчыма, звязана з сіпець, гл. (так Якабсон, IJSLP, 1959, 1–2, 270), параўн. (змяя) mòcna sièpnuŭszy ŭskoczyła (Пятк. 2, 50) і сіпе́ць (сипѣць) ‘шыпець (пра змяю); злавацца’ (Нас.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

разры́ў

1. Riss m -es, -e; мед. Ruptúr f -, -en;

2. (сувязей, адносін) Bruch m -(e)s, Brüche, Ábbruch m;

разры́ў дыпламаты́чных адно́сін дып. Ábbruch der diplomátischen Bezíehungen;

3. тэх. Zerréißen n -s, Bréchen n -s;

4. (бомбы) вайск. Explosión f -, -en, Zerspríngen n -s;

5. (неадпаведнасць) Spánne f -, -n; Diskrepánz f -, -en; Zwíespalt m -(e)s, -e;

разры́ў памі́ж цэ́намі Préisspanne f;

разры́ў сэ́рца разм. Hérzschlag m -(e)s, -schläge

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

stab

[stæb]

1.

v.t. (-bb-)

1) прабіва́ць, ра́ніць (чым во́стрым)

2) Figur. ра́ніць

The mother was stabbed to the heart by her son’s lack of gratitude — Як нож у сэ́рца была́ для ма́ці сы́нава няўдзя́чнасьць

2.

n.

1)

а) уда́р -у m. (асабл. чым во́стрым)

б) ра́на

2) ра́неньне (пачу́цьцяў)

3) informal спро́ба f.

•

- have a stab at

- make a stab at

- stab in the back

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

vital

[ˈvaɪtəl]

1.

adj.

1) жыцьцёвы

vital power — жыцьцёвая сі́ла

2) патрэ́бны, неабхо́дны для жыцьця́

vital functions — жыцьцёва ва́жныя фу́нкцыі

3) ве́льмі ва́жны; істо́тны

vital industries — істо́тныя галі́ны прамысло́васьці

4) згу́бны; фата́льны; сьмяро́тны

a vital mistake — фата́льная памы́лка

2.

n. vitals, pl.

а) жыцьцёва ва́жныя о́рганы

The brain, heart, lungs, etc. stomach are vitals — Мазгі, сэ́рца, лёгкія і гд — жыцьцёва ва́жныя о́рганы

б) істо́тныя ча́сткі

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

wring

[rɪŋ]

1.

v.t. wrung, wringing

1) выкру́чваць

to wring clothes — выкру́чваць бялі́зну

2) скру́чваць, лама́ць

3) выця́гваць

The old beggar could wring money from anyone by his sad story — Стары́ жабра́к патрапля́ў вы́цягнуць гро́шы ад ко́жнага сваёй су́мнай гісто́рыяй

4) узбуджа́ць, выкліка́ць боль, спага́ду

Their poverty wrung his heart — Іхная гале́ча бо́лем сьці́снула яму́ сэ́рца

2.

n.

выкру́чваньне, выціска́ньне n.

•

- wring one’s hands

- wring out

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

адарва́цца сов., в разн. знач. оторва́ться; (порваться в результате резкого движения — ещё) оборва́ться;

у паліто́ ~ва́ўся гу́зік — у пальто́ оторвала́сь пу́говица;

фіра́нка ~ва́лася — занаве́ска оторвала́сь (оборвала́сь);

самалёт ~ва́ўся ад зямлі́ — самолёт оторва́лся от земли́;

ад кні́гі не́льга а. — от кни́ги нельзя́ оторва́ться;

а. ад наро́да — оторва́ться от наро́да;

а. ад праці́ўніка — воен. оторва́ться от проти́вника;

◊ сэ́рца ~ва́лася — се́рдце оборвало́сь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тачы́ць I несов. (на станке и т.п.) точи́ть;

◊ т. ля́сы — точи́ть ля́сы, точи́ть баля́сы, баля́сничать;

т. зу́бы — (на каго, што) точи́ть зу́бы (на кого, что)

тачы́ць II несов. (о червях и т.п.) точи́ть; (о мышах и т.п.) грызть; (о кротах и т.п.) рыть;

карае́д то́чыць дрэ́ва — корое́д то́чит де́рево;

сумне́нне то́чыць сэ́рца — сомне́ние то́чит се́рдце;

чарвя́к то́чыць — червь сосёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)