уто́ма, ‑ы, ж.
Разм. Стан утомленага; стома. Маці азірнулася. Запацелы твар выказваў балючую ўтому. Гартны. [Гунава:] — Гэтаму сабаку няма цаны. Ён цэлыя суткі можа ісці па следу, не ведаючы ўтомы. Самуйлёнак. // Пачуццё стомленасці, слабасці ад працы. Пасля доўгай трэніроўкі яго агарнула ўтома.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ца́пстрыкі, ‑аў; адз. няма.
Абл. Дробныя рэчы дамашняга скарбу. Апроч таго, тут абжыліся, На ногі трохі падняліся; Яшчэ б гадочак пажыць ціха, Але найгоршае тут ліха — Збірай зноў цапстрыкі, трасіся Па каранях з дабром, з сям’ёю, У саму бездараж вясною. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цянёты, ‑аў; адз. няма.
Паляўнічыя сеткі для лоўлі звяроў і птушак. Нейкія цянёты блытаюцца навокал ног, рвуцца і зноў блытаюцца. Пестрак. // перан. Пра тое, што прыгнятае, перашкаджае свабодна дзейнічаць; пастка. [Сектанты] па-ранейшаму працягвалі лавіць у свае цянёты даверлівых людзей. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эвакуі́равацца, ‑руюся, ‑руешся, ‑руецца; зак. і незак.
1. Стаць (станавіцца) эвакуіраваным. Урача няма з першага дня акупацыі. Кажуць, яна эвакуіравалася. Шамякін. Калі пачалася вайна, ён [Астравухаў] разам з маці эвакуіраваўся з Беларусі на ўсход. Данілевіч.
2. толькі незак. Зал. да эвакуіраваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Doctrina est fructus dulcis radicis amarae
Вучонасць ‒ салодкі плод горкага кораня.
Учёность ‒ сладкий плод горького корня.
бел. Без мукі няма навукі. Без мучэння няма вучэння.
рус. Корень учения горек, да плод его сладок. Труд при учении скучен, да плод его вкусен. Без муки нет науки.
фр. La racine du travail est amère mais son fruit est doux (Корень работы горек, но плод его сладок).
англ. All the wisdom you gain you will pay for in pain (За мудрость приходится дорого платить).
нем. Die Wurzel der Wissenschaft ist bitter und so süßer ihre Frucht (Корень науки горький, и тем слаще плод).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
smoke1 [sməʊk] n.
1. дым
2. infml курэ́нне, пале́нне;
a break for a smoke пераку́р;
have a smokе куры́ць
♦
go up in smoke згарэ́ць ушчэ́нт;
like smoke мі́гам, умо́мант;
there is no smoke without fire BrE няма́ ды́му без агню́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
отбо́й в разн. знач. адбо́й, -бо́ю м.;
отбо́й возду́шной трево́ги адбо́й паве́транай трыво́гі;
бить отбо́й біць адбо́й;
◊
отбо́ю нет (от кого-, чего-л.) адбо́ю няма (ад каго-, чаго-небудзь).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
разгово́р м. размо́ва, -вы ж., гаво́рка, -кі ж.;
◊
без (да́льних, ли́шних) разгово́ров без лі́шняй гаво́ркі;
и разгово́ра быть не мо́жет, и разгово́ра нет і гаво́ркі няма (не мо́жа быць);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
По́чут: і по́чуту няма ’нічога не чуваць пра каго-, што-небудзь’, ’слых пра каго-небудзь’, ’чутка, вестка’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Шат.), почу́тка ’чутка’ (ТС), по́чат ’дух’ (дзярж., Сл. ПЗБ), ’след, знак’ (Сцяшк. Сл.). Утвораны ад пачу́ць (гл.), якое з *po‑čuti, як по́гляд, по́зірк.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паме́г ’хмызняк’ (Яшк.). Няясна; паралеляў у іншых слав. мовах няма. Магчыма, з омег, вомег, вобмег (гл.), дзе о‑ можа ўспрымацца як прыстаўка і магло быць заменена на по-. Вомег ’балігалоў’ часта расце па берагах рэк сумесна з хмызняком, таму тут мог адбыцца перанос па сумежнасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)