нарадзі́цца, -раджу́ся, -ро́дзішся, -ро́дзіцца; зак.
1. З’явіцца на свет (пра чалавека, жывёл).
Нарадзіўся сын.
Н. ў вёсцы.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. З’явіцца; узнікнуць, пачацца.
Нарадзілася ідэя.
◊
Нарадзіцца ў сарочцы — быць удачлівым, шчаслівым ва ўсім.
|| незак. нараджа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; наз. нараджэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
дэ́ман, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. У антычнай міфалогіі: добры або злы дух, які аказвае ўплыў на лёс, жыццё чалавека.
2. У хрысціянскіх уяўленнях: злы дух, д’ябал.
3. перан., чаго. Увасабленне якой-н. схільнасці, захаплення, заганы (уст.).
Д. нецярпення.
Д. разладу.
|| прым. дэ́манскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
за́тычка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
Тое, чым затыкаюць што-н.
Драўляная з.
◊
Ад усіх дзірак (бочак) затычка — пра чалавека, якога пастаянна скарыстоўваюць для замены каго-н., выканання розных даручэнняў і пад; які любіць умешвацца не ў свае справы ці прымаць удзел ва ўсім.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
касме́тыка, -і, ДМ -тыцы, ж.
1. Вучэнне аб сродках і метадах паляпшэння знешняга выгляду чалавека.
2. Сродкі і спосабы догляду скуры твару, цела і інш., якія выкарыстоўваюцца для падтрымання іх здаровага стану і прыгожага выгляду.
Дэкаратыўная к.
Натуральная к.
Магазін касметыкі.
|| прым. касметы́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
кра́йнасць, -і, мн. -і, -ей, ж.
1. Крайняя ступень чаго-н., празмернае праяўленне чаго-н.
З адной крайнасці ў другую.
Розныя крайнасці ў думках.
2. перан. Што-н. зусім непадобнае, процілеглае іншаму.
Нездарма кажуць, што крайнасці сыходзяцца.
3. Цяжкае і небяспечнае становішча.
Давесці чалавека да крайнасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прамо́кнуць, -ну, -неш, -не; прамо́к, -кла; -ні; зак.
1. Прапусціўшы вільгаць, стаць мокрым, вільготным.
Кашуля прамокла ад поту.
Прамоклі ногі ад расы.
2. Пра чалавека: трапіўшы пад дождж ці ў сырое, мокрае месца, апынуцца ў мокрым адзенні, абутку.
Ён увесь прамок.
|| незак. прамака́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пустэ́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Чалавек, які з рэлігійных меркаванняў адмовіўся ад зносін з людзьмі і пасяліўся ў бязлюдным месцы.
Манах-п.
2. перан. Пра чалавека, які жыве ў адзіноце, у бязлюдным месцы.
|| ж. пустэ́льніца, -ы, мн. -ы, -ніц.
|| прым. пустэ́льніцкі, -ая, -ае.
Пустэльніцкае жыццё.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
хало́п, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. У Старажытнай Русі: паднявольная асоба, пазбаўленая асабістай свабоды.
2. У прыгоннай Расіі: прыгонны, залежны селянін, слуга.
3. перан. Пра чалавека, які рабалепствуе, падхалімнічае перад кім-н.; халуй.
|| ж. хало́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак.
|| прым. хало́пскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
abuse1 [əˈbju:s] n.
1. няпра́вільнае ўжыва́нне, злоўжыва́нне;
abuse of power злоўжыва́нне ўла́дай;
drug abuse злоўжыва́нне нарко́тыкамі
2. здзек, знява́га;
human rights abuse парушэ́нне право́ў чалаве́ка
3. ла́янка, абра́за
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Ту́лаб (ту́лоб), то́луб, ту́луб ‘тулава чалавека’ (Дразд., ТС), ту́луб ‘цела мерцвяка без вантробаў’ (драг., З нар. сл.), ‘туша’ (Пятк. 3), ту́лоб ‘аснова лапця’, ‘аснова жака (венцера)’ (ТС), тулу́б ‘корпус жака’ (ПСл), ту́лап ‘тулава’ (Кал.), тулу́бішча ‘тс’ (асіп., Буз.), та́луб ‘вонкавая частка чаго-н.’: з гарбуза адзін талуб застаўся (Зайка Кос.), тулу́п ‘асноўная частка кашулі, без рукавоў’ (Лекс. Бел. Палесся), ту́луб ‘кажух’ (зах.-палес., ЛА, 4), ст.-бел. тулобъ ‘фігура, выява, балван’: тꙋлобъ его былъ з дерева мистерныs рѣзаныs (ГСБМ). Укр. ту́луб ‘цела чалавека або жывёлы’, а таксама ‘ствол, дрэва’; рус. дыял. тулубить ‘рашэціць сцены будынка дранкай і абмазваць іх глінай’; польск. tułub, tułup ‘тулава, корпус’, ‘цела чалавека без галавы і канечнасцей’ (запазычаны з усх.-слав. моў). Лексема, хутчэй за ўсё, паходзіць з прасл. *tulo/*tulъ ‘тулава, корпус’, параўн. стараж.-рус. туло ‘тс’, ст.-харв. (XVIII ст.) tulo ‘цела, тулава чалавека ці жывёлы’, чак. tûl, tulo ‘тс’, якое з першаснага *tou̯‑lo і ўзыходзіць да і.-е. асновы *teu̯(ə)‑/*tēu̯‑/*tū‑ ‘набрыняць, пухнуць’ (Покарны, 1, 1080; Борысь, 654). Гараеў (379) суадносіць лексему з тыл, гл. Праблему складае рэдкая суфіксацыя, параўн. кузуб і кузаў (гл.), што, згодна з Сабалеўскім (Лекцыі, 120) і Фасмерам (4, 118), дазваляе генетычна звязаць тулуб і тулаў, гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)