ава́л
(фр. ovale, ад лац. ovum = яйцо)
выпуклая замкнутая крывая лінія без вуглавых пунктаў, падобная да лініі падоўжанага разрэзу яйца.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сіно́вія
(ад гр. syn = разам + лац. ovum = яйцо)
вязкая празрыстая вадкасць, якая выдзяляецца абалонкай суставаў і служыць для іх змазкай.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
jajo
н.
1. біял. яйцаклетка;
2. яйка, яйцо;
mądrzejsze jajo od kury — яйкі курыцу вучаць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
аацысты́дыум
(н.-лац. oocystidium, ад гр. oon = яйцо + kystis = пузыр)
аднаклетачная зялёная водарасць сям. аацысціевых, якая трапляецца ў планктоне азёр і лужынах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ко́ка
I ж., бот. ко́ка
II ср. яйцо́ (детский жаргон);
◊ ба́чыць во́ка, дзе пячэ́цца к.! — посл. зна́ет соро́ка, где зи́му зимова́ть!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
су́чка 1, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Памянш. да сука; тое, што і сука. Ля ног рыбака сядзіць калматая, чорная сучка Мурза. Бядуля.
•••
З-пад сучкі яйцо ўкрасці гл. украсці.
су́чка 2, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Разм. Малыя санкі, якія ўжываюцца як дапаможныя пры перавозцы бярвёнаў; падсанкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АВІ́ЗМ
(ад лац. ovum яйцо),
кірунак у біялогіі 17—18 ст., прадстаўнікі якога (авісты; італьян. вучоныя М.Мальпігі і А.Валіснеры, швейцарскія Ш.Банэ і А.Галер і інш.) лічылі, што ў жан. палавой клетцы (яйцы) ёсць дарослы арганізм у мікраскапічным выглядзе, развіццё яго зводзіцца толькі да павелічэння ў памерах. Быў больш пашыраны, чым анімалькулізм, і з’яўляўся адным з цячэнняў у вучэнні аб прэфармацыі (гл. Прэфармізм).
т. 1, с. 63
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
укра́сці сов. укра́сть, утащи́ть, уворова́ть; похи́тить; (животное, машину и т.п. — ещё) увести́, угна́ть;
◊ у бо́га цяля́ ўкра́сці — у бо́га телёнка укра́сть;
з-пад су́чкі яйцо́ ўкра́дзе — (о ловкаче, воре) погов. из-под су́чки яйцо́ ута́щит;
хто парася́ ўкраў, у таго́ ў вуша́х пішчы́ць — посл. на воре́ ша́пка гори́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АНІМАЛЬКУЛІ́ЗМ
(ад лац. animalculum звярок, мікраскапічная жывёла),
сістэма поглядаў біёлагаў 17—18 ст. (А.Левенгук і інш.), якія лічылі, што ў муж. палавых клетках у мікраскапічным выглядзе знаходзіцца цалкам сфарміраваны дарослы арганізм, а яго развіццё зводзіцца толькі да павелічэння ў памерах. Паслядоўнікі анімалькулізму ў адрозненне ад авістаў (гл. Авізм) лічылі яйцо крыніцай пажыўных рэчываў для сперматазоідаў. Анімалькулізм — адно з цячэнняў у вучэнні аб прэфармацыі (гл. Прэфармізм).
т. 1, с. 370
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Брухе́ль ’празмерна тоўсты чалавек’ (Янк. Мат.). Параўн. брухмель. Аднак суфіксацыя ў слове брухель не зусім звычайная, таму не выключаецца, што яно можа быць іншага паходжання — запазычаннем, якое было фармальна адаптавана праз асацыяцыю з брухам. Параўн. польск. burchel, burchla, purchel, purchla ’гуз, пухір на целе’; ’мяккая скурка яйца’; ’яйцо, знесенае без цвёрдай шкарлупіны’ (гэта слова Варш. сл., 1, 236, параўноўвае з purchawka).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)