эпапе́я, -і, мн. -і, -пе́й, ж.

1. Вялікі твор эпічнага жанру, у якім апісваюцца значныя гістарычныя падзеі.

Э.

Івана Мележа «Людзі на балоце».

2. перан. Буйная, значная падзея, якая ахоплівае цэлы гістарычны перыяд.

Э.

Вялікай Айчыннай вайны.

|| прым. эпапе́йны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

nietknięty

1. некрануты; незачэплены; нязрушаны;

2. цэлы; непашкоджаны

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Пацалу́нак ’дакрананне вуснамі’ (ТСБМ, Касп.). З польск. pocałunek ’тс’, якое з дзеяслова po‑całować, а гэта — з прыметніка cały ’цэлы’ < прасл. cělъ > cělovati ’вітаць, здароўкацца’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пашвэ́ндзіць (экспр.) ’пашанцаваць’ (кругл., Жыв. нар. сл.). Скажонае пашчэнціць (< польск. poszczęścić ’тс’) і швэндацца (гл.) — параўн. ілюстрацыю: Сёння майму каню пашвэн‑ дзіла: цэлы дзень пръгуляу.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Суцы́ль ’дачышчаны лён’ (Касп.), суцэ́ль прысл. ’цалкам, нічога не адзяляючы’ (Нас., Байк. і Некр.). Да цэлы. Паводле Борыся (Prefiks., 129), прасл. усх. *sǫcělь < прасл. *cělъ.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пра́ўдзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; незак.

Разм. Спраўджваць, здзяйсняць. [Клім:] — Не губі каласка, ён праўдзіць, таму, хто ў яго верыць, шчасце дае. Лобан. Цэлы дзень у непакоі. Не выходзіць з думак ён. Цэлы дзень у непакоі: Можа быць і праўдзіць сон? Броўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прамалаці́ць, ‑лачу, ‑лоціш, ‑лоціць; зак., што і без дап.

Малаціць некаторы час. Прамалаціць цэлы дзень.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прамардава́ць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; зак., каго.

Мардаваць некаторы час. Прамардаваць работнікаў на полі цэлы дзень.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Дабру́ткі ’зусім добры (цэлы)’ (Сцяц.). Такая суфіксацыя як быццам не характэрна для бел. мовы. Таму можна лічыць, што гэта запазычанне з польск. dobrutki (утварэнне ад dobry).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

in a whole skin, with a whole skin

цэ́лы і здаро́вы

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)