1. Выграбаць, выцягваць дробныя прадметы адкуль‑н. Гарнуць вуглі з печы. □ Гарні, гарні бульбу з печы У торбачку — ды на плечы.З нар. песні.
2. Збіраць у адно месца. Прыйшла восень, за работу, Атрымай на працадні, Што зароблена — па праву На вазы сабе гарні.Русак.//перан. Набываць вельмі многа чаго‑н.; з прагнасцю хапаць, заграбаць. Сабяга да сябе гарнуў усё: і што ляжыць дрэнна і што слаба на месцы трымаецца...Шахавец.
3. Прыхіляць, туліць да сябе. Гарнуць да сэрца.//перан.Схіляць, скіроўваць (думку, справу і пад.). — Ведаю, куды ты горнеш, — абапёршыся на локаць, злосна зашаптала старая. — Відаць, той ламачыны, што аднекуль прывалок, не знайшоў у гумне?Гурскі.Толік Скуратовіч гарнуў сваё: — Нам трэба падацца бліжэй да дарогі.Чорны.
4.Разм. Прыцягваць, прывабліваць сабой каго‑н. Навука гарнула Сцёпку і давалася яму лёгка.Колас.//безас. Хіліць, цягнуць да чаго‑н. Яго гарнула да кніжак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
tip2[tɪp]v.
1. нахіля́ць; нахіля́цца; схіля́ць; схіля́цца;
tip one’s chair backward адкі́двацца наза́д ра́зам з крэ́слам
2. наліва́ць; апаражня́ць;
tip rubbish зва́льваць сме́цце
3. лёгка датыка́цца, дакрана́цца
♦
tip the scales (at) ва́жыць;
He tips the scales at 70 kg. Ён важыць 70 кг.
tip down[ˌtɪpˈdaʊn]phr. v.BrE, infml:It was tipping down. Ішоў моцны дождж.
tip out[ˌtɪpˈaʊt]phr. v. выва́льваць (што-н.)
tip over[ˌtɪpˈəʊvə]phr. v. пераку́льваць; пераку́львацца; вываро́чваць
tip up[ˌtɪpˈʌp]phr. v. нахіля́ць; нахіля́цца
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
incline
1.[ɪnˈklaɪn]
v.i.
1) быць схі́льным, гато́вым да чаго́
I am inclined to think… — Я схі́льны ду́маць…
2) схіля́цца, нахіля́цца, нахіна́цца
3) спада́ць, быць спа́дзістым
2.
v.t.
1) прыхіля́ць, перако́нваць
2) схіля́ць, нагіна́ць (галаву́)
3) нахіля́ць, рабі́ць нахі́леным
3.[ˈɪnklaɪn]
n.
схон, схіл -у m. (гары́), спад -у m. (да́ху); спа́дзістая паве́рхня
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
3.(превращать) пераваро́чваць (у каго, што); ператвара́ць (у што); абарача́ць (у каго, у што);
обраща́ть просты́е дро́би в десяти́чныемат. ператвара́ць звыча́йныя дро́бы ў дзесятко́выя;
4.(склонять к чему-л.) пераваро́чваць (у што); схіля́ць(да чаго); см.обрати́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
duck
I[dʌk]
n.
ка́чка f.
II[dʌk]1.
v.i.
1) акуна́цца
2) ху́тка схіля́цца
3) уніка́ць, цішко́м уцяка́ць
to duck behind the building — шу́снуць за буды́нак
2.
v.t.
1) акуна́ць
2) схіля́ць рапто́ўна
She ducked her head — Яна́ рапто́ўна схілі́ла галаву́
3) informal уніка́ць, ухіля́цца
to duck the question — уні́кнуць адка́зу
III[dʌk]
n.
парусі́на f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
béugen
1.
vt
1) згіна́ць, нахіля́ць
die Knie ~ — схіля́ць кале́ні, станаві́цца на кале́ні
2) грам. скланя́ць
3) прыгнята́ць; паруша́ць; злама́ць
j-s Stolz ~ — злама́ць чый-н. го́нар
2.
(sich)
1) гну́цца
2) (vorD) схіля́цца (перад кім-н.)
3) (unter A) падпарадко́ўвацца (каму-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ Клані́ць ’схіляць’ (Яруш.). Укр.клонити, рус.клонить ’тс’, ст.-слав.клонити, балг.клоня, серб.-харв.клонити, славен.klóniti ’тс’, польск.kłonić, чэш.klonili, славац.klonil’в.-луж.kłonić, н.-луж.klonis ’тс’. Прасл.klonili мае дублетнае ўтварэнне słonili (параўн. бел.сланіць ’прыхіляць’). Цяжкасць генетычнай ідэнтыфікацыі kłonili і słonili зводзіцца да немагчымасці тлумачэння k < k, калі s < ß. Для прасл.slonili прапануюцца наступныя паралелі — літ.šlieti ’прыхіляць’, ст.-англ.hlinian ’тс’, ст.-інд.śrayte ’тс’, ст.-грэч.κλένω ’тс’, лац.dinare ’тс’ (Брукнер, 500). Для прасл.klonili менш надзейная паралель — літ.klonys даліна’ (Буга, Rinkt., II, 297; Атрэмбскі, LP, I, 136) і ў ліку іншых варыянтаў асновы — літ.ätkalas ’прыстаўлены, прыхілены’, ст.-ісл.hallr ’схіл, адхон’ (Фрэнкель, 210–211). Гэтыя дзве групы індаеўрапейскіх адпаведнікаў можна звесці да адной, калі прыняць для яе архетып *(s) kel‑(s) klei‑. Аб тым, што такая магчымасць існуе, сведчыць наступная група лексем: ст.-ісл.skjalgr пахілены, касы’, ст.-грэч.σκολιός ’крывы, сагнуты’. Параўн. таксама ст.-грэч.σκελλός ’крываногі’ (< *(s)kel‑)tліт.šleivas ’тс’ (< *(s) kiel·) і літ.kleivas ’тс’ (< * (s) klei‑). Гэтыя прыклады пацвярджаюць двайны рэфлекс пачатковага індаеўрапейцам (s) ß: (s) k і k (Мартынаў, Слав. акком., 150–151).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
néigen
1.
vt нахіля́ць, схіля́ць, нагіна́ць
2.
vi мець схі́льнасць
er neigt zu der Méinung, dass… — ён схілцецца ду́маць, што…
er neigt zur Allergíe — ён схі́льны да алергі́і
3.
(sich)
1) схіля́цца, нахіля́цца
2) кла́няцца;
sich j-m zum Gruß ~ — паклані́цца каму́-н. (у знак прывіта́ння)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Знушча́цца ’здзекавацца’ (Жд. 2; Мат. Гом.; ЭШ), змушча́цца ’тс’ (Жд. 2). Рус.зах.бранск.знущаться ’тс’, паўд.змущаться ’тс’, вяцк., смал.змуща́ть ’схіляць, спакушаць, падбухторваць, нацкаваць’, укр.знуща́тися ’здзекавацца’. Булахоўскі (Питання, 65; Вибр., 2, 71) выводзіў укр.знуща́тися з *згнущатися. Трубачоў (Проспект, 83–84) рэканструюе прасл.дыял.sъn‑uščati (sę) і, параўноўваючы з польск.poduszczać ’падбухторваць’, выводзіць бяспрэфіксны дзеяслоў uščati < ustjati ад usta (гл. вусны) і дае для дзеяслова балт. паралелі: літ.дыял.áuščioti ’балбатаць, гаварыць’, лат.aūšât ’балбатаць’. Параўн. і Трубачоў, Слав. языкозн., V, 179. Мартынаў (Бел. укр. ізал., 48; Лекс. Палесся, 13–14) далучае да гэтых паралелей мін.-маладз.ушчуваць ’лаяць’, ушчувацца ’крыўдзіцца’, а таксама ст.-рус.наустити (параўн. і рус.наущать), рэканструюе ўсх.-балт.*san‑austjati і лічыць, што яно пранікла ў бел., укр. Трэба, аднак, улічыць, што наустити не ст.-рус., а ст.-слав. факт, прадстаўлены ў Зогр. і Мар. евангеллях, таму тут больш верогодна не пранікненне, а генетычная роднаснасць (як мяркуе Трубачоў). У бел., відаць, адбываецца ўзаемадзеянне знушчацца і змушчацца (параўн. рус.смущаться да смутить, гл. муціць), якое першасна мела значэнне ’выклікаць непакой’. Ці не трэба ўлічыць пры тлумачэнні польск.уст.znękać ’засмучаць, знясільваць’, в.-луж.znućić ’прымусіць’? Параўн. таксама бел.зні́шчыць, укр.знищити ’спыніць існаванне’ і ст.-рус.изнищити ’зрабіць жабраком’. Семантычны бок цікавай гіпотэзы Трубачова патрабуе ўдакладненняў, сярод якіх магчыма і ўздзеянне ўказаных слоў.