Супо́лка ’аб’яднанне людзей, злучаных агульнымі мэтамі, умовамі, задачамі; арганізацыя, таварыства’ (ТСБМ, Ласт., Варл.), ’сумесная работа’ (Сцяшк.), ’група людзей за супольнай работай’ (ваўк., Сл. ПЗБ), су́палка ’тс’ (Гарэц.). У іншых славянскіх мовах з прыст. с‑/s‑: укр.спі́лка, польск.spółka, в.-луж.społk, чэш.spolek, славац.spolok. Борысь (570) выводзіць з прыслоўя społu, якое да прасл.*sъ polu ’з (сумесна) паловай’ (гл. палова, супольны).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АЎТАХТО́Н (ад грэч. autochthōn мясцовы, карэнны) у геалогіі, участак зямной кары, які не зведаў значных гарыз. перамяшчэнняў і залягае пад насунутым на яго тэктанічным покрывам (алахтонам). Подсцільныя пароды звычайна рэзка адрозніваюцца ад покрыўных, зона размежавання іх запоўнена міланітамі. Можа мець складкавыя ці разрыўныя парушэнні незалежна ад покрыва або сумесна з ім. Пашыраны ў складкавых абласцях.
Разм. Бавіць час так, каб ён праходзіў незаўважна. І жыў ён [Сымон] птушкай пералётнай. Хоць, праўда, ў вырай не лятаў, А больш на печы бестурботна Зімою ночы каратаў.Колас.Прыйшоў працаваць — няма чаго часу каратаць.З нар.// Перажываць час, падзеі і пад. Сумесна гады караталі, Ішлі па дарогах вайны.Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кага́л, ‑у, м.
1. Яўрэйскае абшчыннае самакіраванне і сама абшчына ў Польшчы 16–19 стст.
2.перан.Разм. Шумны натоўп, зборышча. У час перакуру ў гаманлівым кагале .. [Тодар], здаралася, забываўся, неасцярожна заглядаўся на дзяўчыну.Вышынскі.
3.узнач.прысл.кага́лам. Разм.Сумесна, гуртам, усе разам. Адзін тут нічога не зробіш. Кагалам, гамузам трэба.Ермаловіч.Бабы кагалам наваліліся на .. [Лявона], адабралі кубак.Кудравец.
[Ад стараж.-яўр. kâhâl — сход.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сузо́р’е, ‑я, н.
Участак зорнага неба, група зорак, аб’яднаная агульнай назвай. Высока, высока над вёскай мігаціць сузор’е Вялікай Мядзведзіцы.Брыль.Ноч. Пад сузор’ямі Стажараў Маўчыць зямля ў нямой цішы.Звонак.//перан.; каго-чаго. Група выдатных дзеячаў, пісьменнікаў і пад., якія працуюць сумесна, у адну эпоху. У М. Стральцова ўзнікла патрэба падзяліцца некаторымі сваімі думкамі пра найярчэйшае сузор’е выдатных песняроў XX стагоддзя.Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
pleasant associations with childhood holidays прые́мныя асацыя́цыі, звя́заныя з адпачы́нкам у дзяці́нстве
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
zusámmen
adv
1) ра́зам, суме́сна, супо́льна
~ genómmen — усё ра́зам
2) у вы́ніку, усё ра́зам
das macht ~… — бухг. ра́зам…; перан. у вы́ніку
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
wraz
1. (z kim) разам, сумесна, супольна;
2. неадкладна, зараз жа;
wraz powrócę абл. я зараз жа вярнуся
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
А́СЕР (Asser) Тобіяс
(28.4.1838—29.7.1913),
галандскі дзярж. дзеяч, юрыст. Скончыў Амстэрдамскі ун-т (1860). Праф.міжнар. і камерцыйнага права. Адзін з заснавальнікаў Ін-та міжнар. права ў Генце (1871, Бельгія). Распрацаваў законы аб грамадзянскіх правах, выдачы злачынцаў і інш. Аўтар прыкладных прац па міжнар. праве, адзін з арганізатараў і кіраўнікоў канферэнцый у Гаазе 1899 і 1907 па міжнар. праве. Нобелеўская прэмія міру (1911, сумесна з А.Фрыдам).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЗОАЦЭНО́З
(ад зоа... + цэноз),
сукупнасць жывёл, якія сумесна жывуць у вызначаным біятопе; састаўная ч.біяцэнозу. Выдзяленне З. з біяцэнозу ўмоўнае, таму што жывёлы і расліны цесна звязаны ў сваім існаванні. З. адлюстроўвае спецыфіку біяцэнозу, пры даследаванні якога часта выкарыстоўваюць даныя па З. Заканамернасці, па якіх складаюцца З., заснаваны на ўзаемасувязях жывёл паміж сабой, з інш. арганізмамі (вышэйшыя расліны, мікраарганізмы і інш.) і з неарган. асяроддзем.