адляпі́цца, ‑лепіцца; зак.

Адстаць, адклеіцца (пра што‑н. прыліплае, прылепленае). Сыры свежы пясок адляпіўся ад .. падэшваў і ляжаў строчкай на падлозе. Пестрак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ме́лка,

1. Прысл. да мелкі.

2. у знач. вык. Пра нязначную глыбіню. Тут мелка, лодка на пясок сядзе.

•••

Мелка плаваць гл. плаваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

sandman [ˈsændmən] n. (pl. -men) : the sandman ка́зачны чалаве́к ( які сыпле дзецям у вочы пясок);

Go to bed! The sandman’s coming! Пара спаць! Iдзе казачнік!

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

э́скер

(ірл. esker)

узгорак або града, складзеная знізу азёрнымі (гліна, пясок, галька, гравій), зверху ледніковымі (галечнікі, валуны) пародамі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

заве́яць ​1, ‑вею, ‑вееш, ‑вее; зак., што.

1. Засыпаць, занесці (пра снег, пясок). Снег завеяў вуліцы. □ Сляды пясок завеяў. Танк. / у безас. ужыв. Завеяла дарогу, у некаторых мясцінах гурбы былі такія глыбокія, што снегу набіралася ажно ў халявы. Лось.

2. Аказацца засыпаным, занесеным чым‑н. Дровы завеялі снегам.

заве́яць ​2, ‑вею, ‑вееш, ‑вее; зак.

Пачаць веяць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́грабціся, ‑грабуся, ‑грабешся, ‑грабецца; зак.

Разм. Выйсці, пераадолеўшы сыпучы пясок або снег. Выграбціся на дарогу. // перан. Пераадольваючы цяжкасці, перашкоды, выйсці, выбіцца куды‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пераце́рціся, ператрэцца; пр. перацёрся, ‑церлася; зак.

1. Распасціся на часткі ад трэння. Вяроўка перацерлася.

2. Здрабніцца, ператварыцца ў парашок. Пясок перацёрся на пыл.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

умя́ць, умну́, умне́ш, умне́; умнём, умняце́, умну́ць; умя́ў, умя́ла; умні́; умя́ты; зак., што.

1. у што. Прымяўшы, уціснуць, увагнаць.

У. акурак у пясок.

2. Націскаючы, зрабіць больш шчыльным або прымяць хадой, яздой.

У. тытунь у люльцы.

У. зямлю гусеніцамі трактара.

3. З’есці многа, прагна (разм.).

У. бохан хлеба.

|| незак. уміна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Пры́сак 1 ’гарачы, распалены попел з вугольчыкамі’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Байк. і Некр., Пал., Касп., Шат., Бір. Дзярж., Сцяшк., Стан.; шальч., лях., ст.-дар., Сл. ПЗБ), прыск ’тс’ (Гарэц.; маладз., Янк. 1), пруск, прі́сок ’тс’ (Маш.), пры́сак ’тс’ (Клім.; пін., Сл. ПЗБ; ТС), прысак ’гарачы, распалены (на агні) пясок’ (Др.-Падб.), пры́сак ’попел’: сей жыта ў прысак, авёс у гразь, то будзеш князь (Янк. БП), ’прах, зямля’: скорей мне прыском вочы засыплюць, покуль я гета забуду (Нас.), прысо́к ’месца на прыпечку, куды змятаецца жар’; ’гарачы, распалены попел з вугольчыкамі’; ’попел’; ’прах, пыл’ (Ласт.), прыс́ык ’гарачы попел’; ’перапалены пясок’ (Бяльк.), з іншым суфіксальным афармленнем пры́сіць, пры́снік ’попел’, пры́сець ’попел; пыл’, пры́сінка ’пылінка’ (Ласт.), таксама ўсечанае прыс ’прысак, гарачы попел’ (ТС, ПСл). Рус. смал., бранск. при́сак, пры́сок ’гарачы попел’, бранск. при́сык ’тс’, прыск ’дробныя вугольчыкі, ад якіх яшчэ ідзе жар’; укр. при́сок ’гарачы попел з агнём’, польск. prysk ’гарачы попел; распалены на (сонцы) пясок’, палаб. prüstʼau ’попел, жар’. Нульсуфіксальны дэрыват ад *pryskati, гл. пры́скаць (Брукнер, 440; Трубачоў, Этимология–1968, 62). У формах тыпу пры́сак, пры́сок і да т. п. устаўная галосная на месцы збегу зычных або ўплыў суфіксальных дэрыватаў на ‑ак, ‑ок і г. д. Паўночнаславянская семантычная інавацыя. Гл. яшчэ прыск.

Пры́сак 2 ’пясчаны ўзгорак’ (бяроз., Сл. ПЗБ). Да папярэдняга. Семантычны пераход: ’(распалены) пясок’ → ’пясок’ → ’пясчаны ўзгорак’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Жаўкрыне́ц ’неўрадлівая глеба’ (лун., Шатал.), жоўкрэнец ’пясчаны грунт, пясок’ (пін., Яшкін, 65), жо́вэнец ’жоўтая зямля’ (пін., Нар. лекс., 101), жоўклінец, жоўцінец, жоўрэне́ц (палес., Выг. дыс.). Сувязь з жоўты можа быць другаснай. Варыянтнасць форм на невялікім (зах.-палес.) арэале сведчыць, магчыма, аб пошуку народна-этымалагічнага тлумачэння няяснага слова. Параўн. жаўква, жаўклець з некалькі шырэйшым распаўсюджаннем. Ці не звязана з жоўклы ’сапсаваны, кепскі’; гл. жоўкнуць. Далейшая кантамінацыя вяла да змен у значэнні, звязаных з ’жоўты’ > ’пясок’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)