пясо́к
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
пясо́к |
пяскі́ |
| Р. |
пяску́ |
пяско́ў |
| Д. |
пяску́ |
пяска́м |
| В. |
пясо́к |
пяскі́ |
| Т. |
пяско́м |
пяска́мі |
| М. |
пяску́ |
пяска́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
пясо́к, -ску́, м.
1. Сыпкія часцінкі кварцу або іншых цвёрдых мінералаў.
Рачны п.
Жоўты п.
Будаваць на пяску што-н. (перан.: на ненадзейнай аснове). П. сыплецца з каго-н. (перан.: пра вельмі старога чалавека; разм.).
2. мн. -скі́, -ско́ў. Прасторы, пакрытыя пяском.
Зыбкія пяскі.
◊
Цукровы пясок — цукар у дробных крупінках у адрозненне ад пілаванага, колатага.
|| памянш. пясо́чак, -чку, м. (да 1 знач.).
|| прым. пясо́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
П. колер (карычнева-жоўты).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пясо́к, -ску́ м., в разн. знач. песо́к;
жо́ўты п. — жёлтый песо́к;
п. у ны́рках — мед. песо́к в по́чках;
○ цу́кар-п. — са́харный песо́к;
◊ будава́ць на пя́ску — стро́ить на песке́;
п. сы́плецца — (з каго) песо́к сы́плется (из кого);
як пяску́ марско́га — как песку́ морско́го
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пясо́к, ‑ску, м.
1. Горная парода, якая складаецца з асобных вельмі дробных часцінак кварцу або іншых цвёрдых мінералаў. Жоўты пясок.
2. пераважна мн. (пяскі́, ‑оў). Вялікія масівы, прасторы такой пароды. Пяскі пустыні. // Пра глебу з вялікай колькасцю такой пароды. Пачынаецца пясок, на ім без краю хвойны лес. Чорны. — На нашых пясках не скора разбагацееш, — дапамагаў гараваць старшыні Антось Жыгалка. Дуброўскі.
•••
Цукровы пясок — цукар у дробных крупінках, крышталіках у адрозненне ад рафінаду.
Пабудаваць на пяску гл. пабудаваць.
Пясок сыплецца з каго — пра вельмі старога, нядужага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пясо́к ’пясок, пясчаная глеба’ (ТСБМ, Яруш., Сл. ПЗБ, Бяльк.), ’пясчанае поле’ (ЛА, 2), песо́к ’тс’ (ТС); укр. пісо́к, рус. песо́к, польск. piasek, чэш. pések, славац. piesok, в.-луж., н.-луж. pěsk, серб.-харв. pijȅsak, славен. pẹ́sek, балг. пя́сък, макед. песок, ст.-слав. пѣсъкъ. Прасл. *pěsъkъ, памянш. да *pěsъ, параўн. пясы́ ’пяскі’ ў фальклоры: “Мяне лісіца нясець… за цёмныя лясы, за жоўтыя пясы” (докш., Януковіч, Слоўнік в. Заборцы, рук.). Суадносна з санскр. pāṃsuka‑ ’пясчаныя буры’, pāṃsu‑ ’пясок, пыл, які нясе вецер’, авест. pąsnu‑ ’тс’ (Фасмер, 3, 249–250; Бязлай, 3, 28; Банькоўскі, 2, 541; БЕР, 6, 132). Малапераканальна Путанец (Rasprave, 25, 302–303) выводзіць з і.-е. *bhes‑ ’церці’ (у выніку асіміляцыі bs > ps: *psēsǔ‑, *psēsǐkǔ > pēsъkъ). Крытычны разгляд версій гл. ESJSt, 11, 639–640.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пясок / буйны: жарства, жвір, гравій
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
жаўця́к
‘жоўты пясок’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
жаўця́к |
| Р. |
жаўцяку́ |
| Д. |
жаўцяку́ |
| В. |
жаўця́к |
| Т. |
жаўцяко́м |
| М. |
жаўцяку́ |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
придо́нный прыдо́нны;
придо́нный песо́к прыдо́нны пясо́к.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нано́с, -у, мн. -ы, -аў, м.
Зямля, пясок і пад., нанесеныя вадой, ветрам.
Пясчаныя наносы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пасы́пацца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -плецца; зак.
Пачаць сыпацца.
Пасыпаўся пясок.
Пасыпаліся жарты (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)