зво́дны полквайск ein zusámmengesetztes Regimént;
2. (прасваякоў) Stíef-;
зво́дны брат Stíefbruder m -s, -brüder, Hálbbruder m;
зво́дная сястра́ Stíefschwester f -, -n, Hálbschwester f
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ВАДКО́ЎСКІЯ,
дзекабрысты, браты. З дваран Віцебскай губ.
Іван Фёдаравіч (1790—?), палкоўнік, камандзір батальёна ў Сямёнаўскім палку. За спачуванне салдатам у час выступлення ў палку (1820) прыгавораны да пакарання смерцю, якое заменена турмой. Да 1826 у віцебскай турме. У 1829 высланы ў дзеючую армію на Каўказ.
Фёдар Фёдаравіч (1800—20.1.1844), прапаршчык Нежынскага палка. Чл.Паўд.т-ва з 1823. Стаяў за рэсп. лад у Расіі, за знішчэнне царскай сям’і. 21.12.1825 арыштаваны і засуджаны да пакарання смерцю, якое заменена пажыццёвай катаргай. З 1839 на пасяленні ў Іркуцкай губ. Аўтар рэв. вершаў.
Аляксандр Фёдаравіч (каля 1801 — пасля 1837), падпрапаршчык Сямёнаўскага палка. За спачуванне салдатам у час выступленняў у палку (1820) пераведзены ў Крамянчугскі, потым у 17-ы Егерскі полк. Чл.Паўд.т-ва з 1823. У час паўстання Чарнігаўскага палка (10—15.1.1826) планаваў падняць свой полк у яго падтрымку, але 12.1.1826 арыштаваны і зняволены ў Петрапаўлаўскую крэпасць. У ліп. 1926 высланы ў дзеючую армію на Каўказ. З 1830 пад тайным наглядам паліцыі ў Тамбоўскай губ.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Пулк ’стая’ (ЛА, 2), семантычна і тэрытарыяльна сюды ж пулкавацца ’збірацца вакол пчалінай маткі’: пулкуюцца пшчолы ўраі (шальч., Сл. ПЗБ). Апошняе, паводле Грынавяцкене (там жа), з літ.pulkuoti ’тс’; усе да літ.pulkas ’мноства, тлум, стая’, хутчэй за ўсё запазычанага з польск.pułk, што ўзыходзіць да прасл.*ръlък ’народ’ (гл. полк); у аснове значэнне ’збірацца, тоўпіцца, кучкавацца’, параўн. рус.дыял.полкать ’хадзіць без справы, швэндацца, піхацца’, якое Варбат (Этимология–1983, 33–36) узводзіць да *рьІка(і, *plbkati9 вытворнага ад *polti ’хістаць, боўтаць, махаць’. Першаснае значэнне захавалася ў паўднёвых славян, параўн. серб.-харв.puk ’народ’: puk je dobar dok ćuti і šiuša svoje gospodare (Rečnik Bačkih Bunjevaca. Novi Sad, Subotica, 1990, 293). Гл. Брукнер, 448; Банькоўскі, 2, 965.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыва́л, ‑у, м.
1. Прыпынак у дарозе для адпачынку ў час паходу, перамяшчэння і пад. Салдату досыць дзесяціхвіліннага прывалу, каб ён, паспеў не толькі заснуць, але трохі і выспацца.Шахавец.Калі скончыўся прывал, полк рушыў далей.Лынькоў.// Месца для такога прыпынку. Над ракою на прывале Неяк мы заначавалі.Нядзведскі.Я люблю Дым кастроў на начлежных прывалах.Кірэенка.
2.Дзеяннепаводледзеясл. прывальваць 1 — прываліць 1 (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запа́с, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Тое, што назапашана, сабрана для чаго-н.; тое, што маецца для скарыстання.
Харчовыя запасы.
Запасы паліва.
Непарушны з.
З. ведаў (перан.). У з. або на з. (на выпадак, калі спатрэбіцца). У нас яшчэ ёсць многа часу ў запасе (маецца ў нашым распараджэнні).
2. Загнуты за шво лішак тканіны, які пакідаюць на выпадак, калі спатрэбіцца павялічыць у шырыню або даўжыню якую-н. частку адзення.
Сукенка з запасам.
3. Катэгорыя грамадзян, якія прайшлі вайсковую службу і прызываюцца зноў у войска ў выпадку неабходнасці.
Перавесці ў з.
Прызваць з.
|| прым.запасны́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).
З. выхад.
З. ігрок.
З. полк.
Прызыў запасных (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
pieszy
piesz|y
1. пешы;
~y turysta — пешы турыст; вандроўнік;
~a wycieczka — паход;
2. пяхотны;
pułk ~y — пяхотны полк;
3. пешаход;
przejście dla ~ych — пешаходны пераход
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Regimént
I
n -s, -er полк;
bei éinem ~ díenen служы́ць у палку́
II
n -s, -e панава́нне, ула́да;
sie führt zu Háuse das ~ разм. яна́ кама́ндуе ў ха́це
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Заняць другое месца, размясціцца ў іншым месцы. Перамясціцца на другі канец лаўкі. □ Шэя трошкі падбег, .. потым ёмка ўскочыў на кончык восі і прысеў перш на аглабіне, потым перамясціўся ў перадок.Гартны.Разам з дэлегатамі ў залу для пасяджэнняў перамясцілася шматлікая армія фотакарэспандэнтаў, работнікаў кіно і тэлебачання.Філімонаў.// Змяніць месца свайго знаходжання, перайсці, перабрацца куды‑н. Полк перамясціўся ў другі горад. □ Здавалася, што ўсё жывое перамясцілася туды, на балота.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
учо́ра, прысл.
1. У дзень, які папярэднічаў сённяшняму; напярэдадні. Учора ў штабе групы вырашана, што наш полк пачне наступленне ў лоб белым.Барашка.Учора — гром, а сёння — снег. Вясна ў зіме, зіма ў вясне.Шымук.// Не так даўно, у недалёкім мінулым. Хоць ты плячом варочаў горы, Умеў пад хмарамі лятаць — Не гавары — кім быў учора, Скажы, кім заўтра хочаш стаць.Жычка.
2.узнач.наз.учо́ра, нескл., н. Папярэдні, мінулы дзень. Учора не дагоніш, ад заўтра не ўцячэш.Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́ступитьсов.
1.(выдаться вперёд) вы́ступіць, вы́тыркнуцца;
2.в др. знач. вы́ступіць; вы́йсці;
из толпы́ вы́ступила же́нщина з нато́ўпу вы́ступіла (вы́йшла) жанчы́на;
полк вы́ступил в похо́дполк вы́ступіў у пахо́д;
вода́ вы́ступила из берего́в вада́ вы́йшла з бераго́ў;
вы́ступить из преде́лов благоразу́мияперен. вы́йсці за ме́жы асцяро́жнасці;
слёзы вы́ступили на глаза́х слёзы вы́ступілі на вача́х;