Во́рат ’дзірка ў мяху, праз якую насыпаюць што-небудзь’ (Нас.); ’каўнер’ (Бяльк., Грыг., КЭС, віц.); ’каўнер, прарэх’ (Шатал.). Рус., укр. во́рот ’каўнер’, ст.-рус. воротъ ’шыя’, ст.-слав. вратъ, балг. врат, серб.-харв. вра̑т, славен. vrȃt ’шыя’, польск. wrot ’вяртанне’, в.-луж. wrót ’паварот’. Звязана чаргаваннем з вярцець (Фасмер, 1, 354). Прасл. vortъ — аддзеяслоўнае ўтварэнне ад vortiti (гл. варочаць), першапачаткова Nomen actionis ’паварот, тое, што варочаецца’ (Брукнер, 632; Скок, 3, 618 і наст., Шанскі, 1, В, 167 і наст.). У бел. мове значэнне ’каўнер’, калі меркаваць па лакалізацыі, магчыма, пад рус. уплывам.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

гра́дус, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Адзінка вымярэння вугла або дугі, роўная 1/360 акружнасці.

Вугал у шэсцьдзясят градусаў.

Паварот на сто восемдзесят градусаў (таксама перан.: рэзкая змена сваёй думкі, пазіцыі).

2. Адзінка вымярэння тэмпературы.

Мароз дваццаць градусаў.

3. Адзінка вымярэння працэнтнага ўтрымання спірту ў алкагольных вырабах.

Каньяк у сорак градусаў.

◊

Пад градусам (разм., неадабр.) — у стане лёгкага ап’янення.

|| прым. гра́дусны, -ая, -ае.

Градусная сетка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

перыпеты́я

(гр. peripeteia)

раптоўная змена, нечаканы паварот у якой-н. падзеі, у жыцці (напр. перыпетыі лёсу).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

аэратрапі́зм

(ад аэра- + гр. tropos = паварот)

роставыя рухі каранёў і сцёблаў раслін да крыніцы кіслароду.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ката́страфа

(гр. katastrophe = паварот, пераварот)

сітуацыя, якая разгортвае і завяршае кульмінацыю дзеяння ў літаратурным творы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

вольт ​1, ‑а, М ‑льце, м.

Адзінка вымярэння напружання электрычнага току.

[Ад уласн. імя.]

вольт ​2, ‑а, М ‑льце, м.

Спец.

1. Круг, утвораны крутым паваротам каня пры верхавой яздзе на манежы. // Круты паварот каня пры манежнай яздзе.

2. Ухіленне ад удару праціўніка ў час фехтавання.

[Фр. volte.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

zwrot, ~u

м.

1. паварот;

zwrot na prawo (na lewo) — паварот направа (налева);

2. зварот; вяртанне;

zwrot pieniędzy — зварот (вяртанне) грошай;

w tył zwrot! — кругом! (каманда)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

вы́крут, ‑у, М ‑круце, м.

1. Незвычайны паварот. Сцежка з выкрутам. Скокі з выкрутамі.

2. перан. Прыём з хітрыкамі, які прымяняецца для ўхілення ад прамога адказу, удзелу ў якой‑н. справе, маскіроўкі сапраўднай мэты. Пачаўся допыт з усімі дыпламатычнымі выкрутамі і старанна замаскіраванымі намёкамі. Пятніцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вальтыні́зм

(ад іт. volta = паварот)

здольнасць многіх груп насякомых даваць ад аднаго да некалькіх пакаленняў у год.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

электратрапі́зм

(ад электра- + гр. tropos = паварот)

роставыя рухі органаў раслін (сцябла, лісцяў і інш.), абумоўленыя ўздзеяннем электрычнасці.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)