Ашмётак ’стаптаны лапаць; бясформенны кавалак гразі’ (Бяльк.), рус. бранск. асьмётак (Растаргуеў, Бранск.). Хутчэй за ўсё ад шмётка, ашмётка ’анучка, якой змятаюць са стала’ (ад сметать, этымалогія Насовіча), параўн. ашмоцце.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гало́ш, галёш
(фр. galoche)
гумавы абутак, які надзяваецца на боты, чаравікі, валёнкі для засцярогі іх ад гразі, вады;
перан. сесці ў г. — пацярпець няўдачу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
цёпкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Хлюпацца па лужынах, гразі, балоце і пад. Калі Юрка павёў рукамі па твары — твар быў мокры. «Вадой, мусіць, запырскаў, калі цёпкаўся нагамі па лужынах», — падумаў ён. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адшлёпаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм.
1. каго. Надаваць каму‑н. плескачоў. Бабуля толькі што адшлёпала.. [Дзіму] за патаптаныя на клумбе кветкі. Гарбук.
2. Прайсці якую‑н. адлегласць па гразі. Пятнаццаць кіламетраў адшлёпаў па бездаражы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чмя́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Тое, што і чвякаць. Спрытна падбіраючы пачастунак, .. [лось] моцна чмякаў і, відаць, ад задавальнення ківаў сваімі прыгожымі, расхіленымі на бакі лапатападобнымі рагамі. Ляўданскі. Зямля набракла, боты чмякалі па гразі. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аго́ўтацца, агойтацца ’звыкнуць, супакоіцца’ (БРС, Шат., Бір. дыс., Бяльк., Гарэц., Янк. I), ’прыйсці да памяці’ (КЭС, Некр.), ’ачысціцца ад гразі’ (Шат., Касп.). Няясна. Зыходная форма павінна быць *гоўтацца (параўн. укр. (о)говтатися). Магчыма, запазычанне. Этымалогіі на славянскай глебе няма і слова мае вельмі звужаны арэал (беларуска-ўкраінская ізалекса?). Тады з балт.: літ. gul̃ti ’легчы адпачываць, спаць’, gùlta ’пасцель, ложа’, лат. gùlta ’тс’. Бел. *гоўтацца ’адпачываць’ дало агоўтацца ’звыкнуць, супакоіцца, прыйсці да памяці’. У гэтым выпадку няясна, як вытлумачыць другое значэнне ’ачысціцца ад гразі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
грязь ж.
1. гразь, род. гразі́ ж.;
2. (нечистота) бруд, род. бру́ду м.; (сор) сме́цце, -цця ср.;
3. перен. бруд, род. бру́ду м.;
◊
смеша́ть с грязью змяша́ць з гра́ззю;
не уда́рить лицо́м в грязь не ўда́рыць тва́рам у гразь;
вы́тащить из грязь вы́цягнуць з гразі́;
втопта́ть в грязь затапта́ць у гразь.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
slop [slɒp] v.
1. разліва́ць; разліва́цца
2. расплю́хваць; расплю́хвацца
slop about [ˌslɒpəˈbaʊt] phr. v. BrE, infml плю́хаць, шлёпаць (па гразі, вадзе і да т.п.)
slop around [ˌslɒpəˈraʊnd] phr. v. = slop about
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
зашэ́рхнуць, ‑не; зак.
Разм. Зацвярдзець, накрыўшыся тонкім слоем лёду або падсохшы (аб гразі, глебе і пад.). Гразь зашэрхла. □ Мікіта спыніўся, не ведаючы, што рабіць: зверху як бы і зашэрхла [рачулка], а ступі — апынешся ў вадзе. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запа́дзіна, ‑ы, ж.
Разм. Паглыбленне, упадзіна. Ламаліся калёсы, трапляючы ў глыбокія западзіны між каменняў на дне топкай разбоўтанай гразі. Пестрак. Пад скалой была даволі глыбокая западзіна. Яе вось хлопчыкі і вырашылі паглыбіць і пашырыць. Бяганская.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)