Лук 1, лучок ’ручная зброя ў выглядзе гібкай дугі, сцягнутай цецівой, для пуску стрэл’ (ТСБМ, Бес., Шат., Яруш., Сл. ПЗБ), ’абруч у кашы, калысцы, у рыбалоўных снасцях’ (навагр., Жыв. сл.; Сл. ПЗБ), ’ручка касы’ (баранав., уздз., полац., карм., бых., краснап., чач., ц.-палес., б.-каш., ДАБМ, 831; Янк. 1, Юрч., Бір. дыс., Сцяшк., Тарн., ТС; слуц., Нар. словатв.; петрык., Шатал.; ц.-палес., ЛАПП), жытк., стол. лычок ’тс’ (там жа), ’сагнуты дугападобны сук ці тонкі ствол’, ’драўляны каблук у рэзгінах’, ’дугападобная частка драўлянай бараны’ (Сл. ПЗБ, Сл. Брэс.), лука́ ’тс’ (ТС). Укр., рус. лук, ст.-рус. лукъ ’лук’, ’лука’; польск. łęk і łuk, палаб. läu̯k н.- і в.-луж. łuk, чэш., славац. luk, славен. lǫ̂k, серб.-харв. лу̑к, макед. лак, балг. лък, ст.-слав. лѫкъ. Прасл. lǫkъ (< lękti ’гнуць, згінаць, крывіць’ < і.-е. lonk‑o ’віцца, крывіць’), роднаснымі да якога з’яўляюцца літ. lañkas ’дуга, абруч’, lankùs ’гнуткі’, лат. lùoks ’выгін, выгіб’, luôks ’гнуткі’ (Бернекер, 739–740; Фасмер, 2, 531; Слаўскі, 5, 111–113, 302–303; Махэк₂, 343; Скок, 2, 280–281; БЕР, 3, 550–551; Аткупшчыкоў, Baltistica, X (I), 19).

Лук 2 ’цыбуля, Allium cepa L.’ (брасл., Сл. ПЗБ), ст.-бел. лукъ — відочна, ’тс’ (з пач. XVI ст.). Укр. лук ’цыбуля’, ’часнок палявы’, ’часнок’; рус. лук ’цыбуля’, ст.-польск. łuk ’дзікі парэй, Allium ampeloprasum’, ’часнок, скарада’, domowy łuk ’скочкі дахавыя, Sempervivum tectorum’, łuk polny wielki ’гіацынт усходні і інш.’, палаб. läu̯k ’часнок’, ст.-чэш. luk ’часнок палявы, Allium oleraceum L.’, славен. lȕk ’цыбуля’, ’парэй’, luk česnjak ’часнок, Allium sativum L.’; серб.-харв. лу̏к ’часнок’, bijeli lȕk ’тс’, crveni (crni) luk ’цыбуля’, luk čerljeni ’тс’, ’парэй’, макед. лук, луку(т) ’часнок’, балг. лук, лукът ’цыбуля’, ’часнок’, ’парэй’, ’цыбуля мядзведжая, Allium ursinum L.’, ст.-слав. лоукъ ’часнок або цыбуля’. Прасл. lukъ ’цыбульная расліна (цыбуля, часнок ці парэй)’ запазычана з прагерм. *lauka (ст.-в.-ням. louh, с.-в.-ням. louch, ст.-ісл. laukr, ст.-н.-ням. lōk ’тс’, суч. ням. Lauch, ст.-англ. léak), якое да і.-е. *leug‑ ’гнуць, згінаць’ (Покарны, 685–686 і інш.: Бернекер, 744–745; Фасмер, 2, 531; Скок 2, 327–328; Бязлай, 2, 155; БЕР, 3, 495–498). Младэнаў (280) выводзіў лексему lukъ з і.-е. *leu‑k ’ясны’, ’асвятляць’, мяркуючы, што прасл. і прагерм. лексемы былі прароднаснымі, а Махэк₂ (Jména, 265) адносіць іх да мовы перадпраславянскіх неіндаеўрапейцаў. Да і.-е. *leuk‑ адносіць прасл. lukъ Мартынаў (Лекс. взаим., 168–170).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

bend

[bend]

1.

v.t. bent or bended, bending

1) згіна́ць; перагіна́ць; нагіна́ць (расьлі́ну); загіна́ць; нахіля́ць

to bend a nail — загну́ць цьвік

to bend one’s head — нахілі́ць галаву́

2) нахіля́ць, накіро́ўваць

She bent her mind to the new work — Яна́ накірава́ла ўва́гу на но́вую пра́цу

3) змуша́ць падда́цца

4) прывя́зваць (ве́тразь, вяро́ўку)

5) напіна́ць (лук)

2.

v.i.

1) схіля́цца; згіна́цца; загіна́цца (пра цьвік)

2) нахіля́цца; нагіна́цца

3) паддава́цца

He bent to her will — Ён падда́ўся е́йнай во́лі

4)

а) зваро́чваць (упра́ва, на за́хад)

б) накіро́ўваць (ува́гу)

5) наляга́ць, прыклада́ць усе́ сі́лы

Bending to our oars, we reached shore before the storm broke — Наляга́ючы на вёслы, мы прыплылі́ да бе́рагу перад пача́ткам бу́ры

3.

n.

1) вы́гін -у m. (даро́гі); лука́ f., зало́м -у m. (ракі́); згін -у m. (рукі́, папе́ры)

2) зго́рбленасьць, суту́ласьць f.; пакло́н -у m.

3) Naut. ву́зел -ла́ m.

•

- bend over backward

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

bow

I [baʊ]

1.

v.i.

1) кла́няцца

He smiled and bowed — Ён усьміхну́ўся й паклані́ўся

2) схіля́цца; падпарадко́ўвацца

The boy bowed to his parents’ wishes — Хлапе́ц падпара́дкаваўся жада́ньню бацько́ў

2.

v.t.

1) схіля́ць (галаву́)

to bow one’s thanks — падзя́каваць пакло́нам

2) віта́ць пакло́нам

3) згіна́ць; го́рбіць

The man was bowed by old age — Ста́расьць зго́рбіла чалаве́ка

3.

n.

пакло́н -у m., кіў галавы́

•

- bow and scrape

- bow out

- take a bow

II [boʊ]

1.

n.

1) лук -а m. (збро́я)

2) смык -а́ m.

3) ву́зел (ба́нтам)

a bow of ribbon — бант са сту́жкі, ба́нцік -а m.

4) дуга́ f., вы́гін -у m.

2.

adj.

дугавы́, дугападо́бны; сагну́ты (у дугу́), зго́рблены

3.

v.t.

1) выгіна́ць; згіна́ць (у дугу́)

2) ігра́ць на смыкавы́м інструмэ́нце

4.

v.i.

1) выгіна́цца, згіна́цца

2) вадзі́ць смыко́м па стру́нах

•

- have two strings to one’s bow

III [baʊ]

n.

нос карабля́, чаўна́ ці самалёту

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

spring

[sprɪŋ]

1.

v.i. sprang or sprung, sprung, springing

1) уско́кваць, ху́тка ўстава́ць

The boy sprang to his feet — Хло́пец уско́чыў на но́гі

2) пераско́кваць

to spring over a fence — пераско́чыць праз плот

3) узвыша́цца

to spring into fame — узвы́сіцца да сла́вы

4) браць пача́так; расьці́

Plants sprang up from the seeds we planted — Расьлі́ны вы́расьлі з насе́ньня, яко́е мы пасе́ялі

5) пахо́дзіць ад каго́

6) біць; сы́пацца

Sparks sprang from the fire — Іскры сы́паліся ад агню́

7) паўстава́ць, зьяўля́цца

New towns are springing up — Паўстаю́ць но́выя гарадкі́

2.

n.

1) скок, падско́к -у m.

a spring over the fence — скок праз плот

2) спружы́на f.

Beds have wire springs — Ло́жкі ма́юць драцяны́я спружы́ны

3) пру́ткасьць, спружы́ністасьць, элясты́чнасьць f.

4) вясна́ f.

5) крыні́ца f.

6) пача́так -ку m.; прычы́на f.

7) раско́ліна, трэ́шчына, расшчэ́піна f.; вы́гін -у m.

3.

adj.

1) спружыно́вы, спружы́нны

2) веснавы́, вясно́вы, вясьня́ны

3) крыні́чны

spring water — крыні́чная вада́

•

- spring a leak

- spring a lock

- spring a surprise

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Рак 1 ’беспазваночная, пакрытая панцырам прэснаводная жывёліна’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, ТС), параўн. рус. рак, польск. rak ’тс’, в.-луж., н.-луж., чэш. rak ’тс’, славен. rak ’тс’, серб. рак, балг. рак ’тс’, макед. рак. Не мае здавальняючай этымалогіі. Прынята формаўтварэнне з прасл. метатэзай *rakъ < *orkъ. Існуючыя этымалогіі рак пераважна абапіраюцца на семантыку ’апрануты ў шкарлупінне’, ’шурпаты’ або ’той, што капае, рые, коле’. Ільінскі (РФВ, 74, 126) параўноўвае рак з літ. ràkti, rankù ’калоць, калупацца, капаць’, лат. rakt ’тс’. Длугаш-Курчабова (427–428) аднаўляе першаснае значэнне рак як ’тое, што занураецца, упіваецца, угрызаецца ў нешта’ на падставе параўнання з літ. erkē ’клешч’, лат. ērcêt ’выклікаць рэзкі боль’, параўн. таксама лат. ērce ’клешч буйной рагатай жывёлы, тып жука’. Распаўсюджана супастаўленне рак са ст.-інд. karkaţas ’рак’, karkaras ’шурпаты’, грэч. καρκίνος ’рак’, лац. caner ’тс’ < і.-е. *karkro‑ ’тс’. У рэканструкцыі Сноя (521) мяркуецца і.-е. *karkro‑ > *krākrъ > з наступным выпадзеннем пачатковага k і сананта r. Значэнне ’апрануты ў шкарлупу’ набліжае слова да форм ра́ка (гл.) ’дамавіна’, ра́кавіна, раку́шка (гл.) ’шкарлупінне малюска’, што лічацца роднаснымі да лац. arceō ’зачыняю’, arca ’скрыня’, гот. arka ’тс’ (Якабсон, IJSLP, 1, 267; Фасмер, 3, 437–439). Дадаткова Сной (521), абапіраючыся на кельц. рэфлексы і.-е. *karkro‑ ’рак’, *krako‑ ’цвёрды, шкарлупінне, абалонка’, рэканструюе слова з семантыкай ’цвёрды, апрануты ў панцыр, з цвёрдай скурай’ і параўноўвае рэдуплікаваны ст.-інд. karkara ’цвёрды’ з вал. crach ’кара, шкарлупінне, абалонка’, craig ’скала’, с.-ірл. crach ’цвёрды’. Не выключана, што назва рэалізуе і развівае паняцце раздвоенасці ці выгнутасці з зыходным фармантам *ra‑/rak‑, што ўзыходзіць да і.-е. *er‑/or‑/ar‑ з шырокай семантыкай ’раздзяляць, распорваць, рваць, драпаць’. Семантыка ’раздвоенасці’ ці ’выгнутасці’ рэалізавана ў тым ліку ў ра́кам ’стаяць сагнуўшыся’ (гл.), ра́кі ’лапці’ (гл.), рак ’шпянёк, канал для выхаду мукі ў жорнах’ (Мат. Гом.), рачо́к ’палка з раздвоеным канцом’, ра́кавіна ’раздвоены капыт’ (гл.). Сюды ж і літ. erkē са значэннем ’драўляныя козлы’, ’прыстасаванне для распілоўкі дроў, што мае скрыжаваную форму’. Параўн. таксама рус. дыял. раковина ’клюшня ў рака’. Параўнанне з лац. arcuare ’выгінацца’, arcus ’дуга, выгін, крывізна’, дазваляе меркаваць, што рак названы па выгнутых клюшнях (Борысь, 509–510), хаця да гэтай этымалогіі можна прывязываць форму рака наогул.

Рак 2 ’хвароба cancer’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, ТС). Прынята тлумачэнне, што назва хваробы непасрэдна капіруе назву жывёліны рак, бо існавалі ўяўленні, што ў чалавека пасяліўся рак (гл. рак 1), ці ракавая пухліна нагадвае рака, ці, паводле Борыся (510), наватвор, як рак пажырае сваю ахвяру, што ў сукупнасці трэба аднесці да народнай этымалогіі. Магчыма, назва з’явілася ў еўрапейскіх мовах пасля непасрэднага перакладу з грэч. καρκίνος ’рак’ ці καρκίνομα ’рак, ракавае ўтварэнне’ — азначэнне хваробы, ужытае пры яе апісанні Гіпакратам (Фрыск, I, 789). Параўн. лац. cancer ці ням. Krebs, якія таксама могуць азначаць назву жывёлы і хваробу. Заўважым, што ў Даля — рак ’хвароба, вонкавай прыкметай каторай з’яўляецца зацвярдзелая язва асаблівага выгляду’. Дасюль, магчыма, рак першапачаткова не хвароба, а менавіта нарост, з пакрываючымі яго прадольнымі барознамі ці язвамі. Параўн. з бел. ра́кавіна 3 (гл.) ’нарост, гуз, звязаны з ранай на дрэве’ (ТС), рус. дыял. раковистый камень ’камень з выбоінамі’, раковистый ’з неглыбокімі шчарбінамі, зломамі’ (Даль).

Рак 3 ’расліна скрыпень балотны, Epilobium angustifolium L.’ (бяроз., Нар. лекс.). Метафарычны перанос з рак 1 (гл.) з-за знешняга падабенства расліннай мяцёлкі да клюшні рака, параўн. аналагічнае рус. варонеж., а таксама дан. рак ’кактус’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

wind

I [wɪnd]

1.

n.

1) ве́цер ве́тру m.

2) віхо́р ві́хру -ру m.

3) Figur. га́зы (у стра́ўніку, кі́шках)

4) Mus. духавы́ інструмэ́нт

5) дыха́ньне n.

to lose one’s wind — задыха́цца

6)

а) пустаме́льства n., балбатня́ f.

б) пыхлі́васьць f., зазна́йства n.

2.

v.t.

1) ве́трыць, праве́трываць

2) праню́хваць

3) задыха́цца, выкліка́ць зады́шку

4) дава́ць перадыхну́ць

They stopped in order to wind the horses — Яны́ прыпыні́ліся, каб даць ко́ням перадыхну́ць

•

- be out of wind

- break wind

- down the wind

- fair wind

- get wind of

- in the teeth of the wind

- in the eye of the wind

- in the wind

- on the wind

- the way the wind blows

- throw caution to the wind

- winds

II [waɪnd]

1.

v., wound, winding v.i.

1) ві́цца, абвіва́цца

A brook winds through the woods — Руча́й віе́цца празь лес

The vine winds around the pole — Вінагра́д віе́цца вако́л слупа́

2) кружы́ць

We wound our way through the narrow streets — Мы кружы́лі па ву́зкіх ву́лках

3) скру́чвацца

The hedgehog winds itself into a ball — Во́жык скру́чваецца ў клубо́к

2.

v.t.

1) абвіва́ць, абкру́чваць

2) мата́ць, абмо́тваць, сука́ць

3) заво́дзіць

to wind a clock — заве́сьці гадзі́ньнік

This clock winds easily — Гэ́ты гадзі́ньнік лёгка заво́дзіцца

4) нала́джваць (музы́чны інструмэ́нт)

3.

n.

1) вы́гін -у m.; зало́м -у m.

2) паваро́т, заваро́т -у m.

3) віто́к -ка́ m., абаро́т сьпіра́лі

•

- wind down

- wind off

- wind up

- wind up in

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)