аку́чаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад акучыць.
2. у знач. прым. Абгорнуты, абсыпаны зямлёю пры дапамозе акучніка. Акучаная бульба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Карто́пель ’бульба’ (Жыв. сл., Выг.), да картофель, якое з польск. kartofel < ням. Kartoffel < іт. tartufolo ’труфель’, потым ’бульба’, названая так дзякуючы падабенству да труфеля (Слаўскі, 2, 89).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вары́цца, вару́ся, ва́рышся, ва́рыцца; незак.
1. Гатавацца кіпячэннем на агні.
Булён варыцца.
Бульба варыцца.
2. Падвяргацца апрацоўцы шляхам кіпячэння, плаўлення.
Клей варыцца.
Сталь варыцца.
◊
Варыцца ў сваім (уласным) саку — жыць або працаваць, не падтрымліваючы сувязі з іншымі, не выкарыстоўваючы іх вопыт.
|| зак. звары́цца, звару́ся, зва́рышся, зва́рыцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прыгарэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ры́ць; зак.
1. Пра печанае, смажанае: трохі абгарэць, абвугліцца.
Бульба прыгарэла.
2. Пра вадкую страву, кашу: пры варцы, кіпячэнні пачаць пахнуць дымам, гарам або прыстаць, прыліпнуць да пасудзіны.
Малако прыгарэла.
Каша прыгарэла да гаршка.
|| незак. прыгара́ць, -а́е і прыга́рваць, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Тушо́нікі ‘тушаная бульба’ (Зайка Кос.; маз., Шатал., Мат. Гом., ПСл), тушо́нікі, тушо́нцы ‘тс’ (Сл. Брэс.), тушо́ні́кі́, тушэ́нкі, тушо́нцы ‘тс’ (ТС). Да тушоны, тушыць 2 (гл.) паводле вядомай на Палессі словаўтваральнай множналікавай мадэлі для назваў страў з бульбы, параўн. смажо́нікі, смажо́нцы ‘смажаная бульба’, соло́нікі, соле́нікі, солёнікі ‘вараная ў салёнай вадзе цэлая чышчаная бульба’ (ТС), паро́нкі ‘адвараная бульба’ (Зайка Кос.) і інш. Магчыма, сюды ж (іранічна?) тушо́нік ‘той, хто тушыць пажар, пажарнік’ (івац., Нар. сл.), да тушыць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абгарэ́ць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.
Трапіўшы ў агонь, абвугліцца, пачарнець; атрымаць пашкоджанні ад агню. Занадта жару. Бульба абгарэла. Счарнелыя дымяцца круглякі. Пысін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сма́жаны кул gebráten; geröstet (падсушаны);
сма́жаная ры́ба Brátfisch m -(e)s, -e;
сма́жаная бу́льба Brátkartoffeln pl
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Карто́фля ’бульба’ (Грыг., Сцяшк.). Гл. картопля.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лапушы́цца, ‑шыцца; незак.
Разм. Пышна разрастацца, выпускаць многа лісця. Роўнымі зялёнымі барознамі лапушылася бульба. Броўка. Каля абломкаў цагляных сцен пышна лапушылася крапіва. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перава́раны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад пераварыць.
2. у знач. прым. Які страціў некаторыя якасці ў выніку доўгага варэння. Перавараная бульба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)