і́рад, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Імя вельмі жорсткага цара Іўдзеі.
2. перан. Мучыцель, кат.
Фашысцкія ірады.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
І́рад
назоўнік, уласны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
І́рад |
| Р. |
І́рада |
| Д. |
І́раду |
| В. |
І́рада |
| Т. |
І́радам |
| М. |
І́радзе |
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
і́рад
назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
і́рад |
і́рады |
| Р. |
і́рада |
і́радаў |
| Д. |
і́раду |
і́радам |
| В. |
і́рада |
і́радаў |
| Т. |
і́радам |
і́радамі |
| М. |
і́радзе |
і́радах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
і́рад м., прост., бран. и́род
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
і́рад, ‑а, М ‑дзе, м.
Лаянк. Мучыцель, кат. — Божа мой, божа! За што мне такая кара! Лепш бы я малою памерла, чым жыць з такім ірадам, з такім п’яніцам. Колас. — Што ім трэба, ірадам? Чаму ім няма спакою ад таго, што людзі мірна жывуць? Шамякін.
[Па імені цара Іудзеі Ірада, які паказваецца ў евангеллі вельмі жорсткім.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
І́рад ’мучыцель, кат’ (ТСБМ), и́род ’вораг, бязбожны чалавек; скупы, скнара; няверны, яўрэй’ (Нас.), и́родка ’бязбожная жанчына’ (Нас.), и́рода ’яўрэй’ (Мядзв.). Рус. и́род ’мучыцель, кат’, дыял. ’скупы’, укр. і́род ’бязлітасны, жорсткі чалавек, кат’, и́род ’ліхадзей, чорт’ (Грынч.). Ад імені цара Іудзеі Ірада (грэч. Ηρώδης), які паказваецца ў Евангеллі жорсткім, бязлітасным чалавекам (Фасмер, 2, 139; Шанскі, 2, I, 114).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
и́род бран. і́рад, -да м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хрыстапрада́вец, ‑даўца, м.
Уст. Прадажнік, здраднік; юда. — Каб на цябе [паліцая] хмара цёмная найшла, каб ты праваліўся скрозь зямлю на гэтым месцы, ірад, хрыстапрадавец акаянны, — шаптала, стоячы ля запечку, Грысіха. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бато́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; незак.
Уст. Учыняць кару, катаваць батагом ці чым‑н. іншым. Ірад меў шляхецкі ўбор і хітры Твар лісіцы І ў руках бізун, Якім батожыў мужыкоў заўсёды. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
акая́нны, ‑ая, ‑ае.
1. Пракляты, адхілены царквою, грахаводны, паганы. // Бесчалавечны, жорсткі, ганебны. Акаянная душа. Акаянны чалавек. // Ужываецца як лаянкавае слова. Ірад акаянны.
2. у знач. наз. акая́нны, ‑ага, м. Жорсткі, ганебны чалавек.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)