імпе́рыя, -і, мн. -і, -рый, ж.
1. Манархічная дзяржава на чале з імператарам.
Рымская і.
2. перан. Буйная манаполія, якая ажыццяўляе кантроль над пэўнай галіной прамысловасці, над якой-н. дзейнасцю.
Імперыя прэсы.
|| прым. імпе́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
імпе́рыя
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
імпе́рыя |
імпе́рыі |
| Р. |
імпе́рыі |
імпе́рый |
| Д. |
імпе́рыі |
імпе́рыям |
| В. |
імпе́рыю |
імпе́рыі |
| Т. |
імпе́рыяй
імпе́рыяю |
імпе́рыямі |
| М. |
імпе́рыі |
імпе́рыях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
імпе́рыя, ‑і, ж.
1. Манархічная дзяржава на чале з імператарам. Расійская імперыя. Імперыя Карла Вялікага.
2. Буйная імперыялістычная каланіяльная дзяржава. Брытанская імперыя.
[Ад лац. imperium — улада, дзяржава.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
імпе́рскі, -ая, -ае.
1. гл. імперыя.
2. перан. Тое, што і вялікадзяржаўны.
Імперскія амбіцыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
импе́рия імпе́рыя, -рыі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
асма́нскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да асманаў, належыць ім (у афіцыйных назвах, якія адносяцца да старой султанскай Турцыі); тое, што і турэцкі. Асманская імперыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Імпера́тар. Ст.-бел. императоръ (з пачатку XVII ст.) запазычана з польск. imperator, дзе з лац. imperator ад imperare ’кіраваць, загадваць’ (Булыка, Лекс. запазыч., 26; SWO, 300). Тым жа шляхам імпе́рыя з лац. imperia. Для рус. импера́тор, импе́рия польская — таксама мова-пасрэднік (Фасмер, 2, 129; Шанскі, 2, I, 58, 59).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
распа́сціся, ‑падзецца; пр. распаўся, ‑палася; зак.
1. Разваліцца на часткі, рассыпацца на кускі. Патрэскаліся трубкі і вось-вось, здаецца, выпадуць спіцы, распадзецца кола. Галавач. І карчы вырываюць з карэннем лясныя лемяшы, ды так вырываюць, што, здаецца, трактар са скрыпам зараз лопне ад натугі, распадзецца. Пестрак. // Раскласціся на састаўныя часткі. Малекула распалася на атамы.
2. Раздзяліўшыся на часткі, перастаць існаваць. У IV стагоддзі нашай эры Рымская імперыя распалася на дзве часткі — Заходне-Рымскую і Усходне-Рымскую, або Візантыю. Залескі. У пачатку дваццатых гадоў ад няшчаснага выпадку загінуў старэйшы брат. Сям’я ўся распалася. Машара. Аб’яднаны атрад палкоўніка Лянкевіча зноў распаўся. Якімовіч. // перан. Разладзіцца, парушыцца. Сяброўства распалася. Вяселле распалася.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)